Andvari - 01.01.2012, Síða 119

andvari
SÉRKENNILEGUR, UNDARLEGUR OG FURÐULEGUR EINFARI
117
„Frá Kaupmannahöfn til Louvain: Forspjall að áður óprentuðu bréfi Benedikts Gröndal"
Skírnir 148 (1974), 167-71 (og bréfið er á bls. 172-85).
I einni elstu greininni um Gröndal látinn er talað um „hið undarlega sambland af alvöru og
gáska, sem honum ljet svo vel“ (Þorsteinn Gíslason, „Benedikt Sveinbjarnarson Gröndal,"
Andvari 34 (1909), 5-16 (bls. 16). Hefur þetta síðan verið margendurtekin tugga um
Benedikt Gröndal.
10 Sú er raunar einnig niðurstaða Hafþórs Ragnarssonar í BA-ritgerð sinni um lýsingar
Gröndals á öðrum skáldum: „Innra líf höfundar er í brennidepli og ekki er hægt að horfa
fram hjá því að lýsingar hans á öðrum segja okkur yfirleitt ekki síður mikið um Benedikt
Gröndal en þann sem fjallað er um hverju sinni“ („Vor hugsjónafátæku smáskáld“, 40).
" Þorvaldur Thoroddsen, Minningabók I—II. Safn Fræðafjelagsins um ísland og íslendinga
^ I-II (Khöfn 1922-1923), II 15-17.
12 Sama rit, 16.
13 Hið sama á við um samkennara hans í menntaskólanum en einum kennarafundi lýsir hann
svo: „á meðan öll goðin sátu þarna á rökstólum" (Dægradvöl, 268) með tilvísun í Völuspá,
og er býsna dæmigert fyrir kaldhæðinn stíl ritsins.
14 Þess má geta að lýsing Gröndals á Konráð bendir til þess að þeir hafi átt margt sameigin-
legt, t.d. að þola „enga mótsögn" og rjúka upp „með fautaskap og ójöfnuð" ef á þá var hallað
(sjá Dægradvöl, 130) og að vera mislyndir og óánægðir (Sama rit, bls. 127). Konráð og
skapferli hans er nánar lýst í ævisögu hans: Aðalgeir Kristjánsson, Síðasti Fjölnismaðurinn:
Ævi Konráðs Gíslasonar (Rvík 2003).
15 Þegar Gröndal segir frá prófessor 0rsted sem þykir nú meðal fremri vísindamanna 19.
aldar (en Gröndal hefur lítið álit á) fer frásögnin þannig að snúast um þann sið stúdenta og
annarra að steypa sér ofan af Sívalaturni þegar eitthvað bjátaði á (Dægradvöl, 135).
16 Sjá m.a. Ármann Jakobsson, „Metsöluhöfundur snýr heim: 100 ár frá fæðingu sagnaskálds-
ins Kristmanns Guðmundssonar," Lesbók Morgunblaðsins 20. okt. 2001.
17 Benedikt Gröndal naut ekki mikils álits sem fræðimaður á sviði norrænna fræða (sem
hann var menntaður í) á meðan hann lifði og hefur það ekki breyst mikið síðan: Arnheiður
Sigurðardóttir, „Benedikt Gröndal og störf hans í þágu íslenzkra fræða,“ Eimreiðin 76
(1970), 145-55. Á hinn bóginn hefur áhugi hans á ýmsum yngri fræðasviðum þótt framsýnn
og byltingarkenndur (sjá einkum Haraldur Olafsson, „Benedikt Gröndal og mannfræðin,"
Saga og kirkja: Afmælisrit Magnúsar Más Lárussonar gefið út í tilefni af sjötugsafmæli
hans 2. september 1987 (Reykjavík 1988), 169-81). Þá hefur Gröndal verið talinn einn
mikilvirkasti íslenski náttúrufræðingur 19. aldar þó að ekki teljist meðal frumlegustu
íslenskra vísindamanna á því sviði (Steindór Steindórsson, „Benedikt Gröndal,“ Islenskir
náttúrufræðingar (Reykjavík 1981), 157-81.
18 Sama stef má finna í einkabréfi hans til Skúla Thoroddsen frá 1896: „því þó skammir hafi
verið ritaðar um aðra, þá hefur ekki verið ritað um neinn eins og um mig“, sjá Benedikt
Gröndal, „Bréf til Skúla Thoroddsens,“ Tímarit Máls og menningar 26 (1965), 153-58 (bls.
155).
11 Steingrímur Matthíasson, „Gröndal, Steingrímur, Matthías,“ Skírnir 109 (1935), 24-41.
Steingrímur notar aldarafmæli föður síns sem ástæðu til að minnast líka hinna stórskáld-
anna og er örlátur við þá alla. í greininni kemur hins vegar einnig fram að Steingrímur og
Matthías hæddust stundum að Benedikt Gröndal sem var viðkvæmur og reiddist undan.
211 Stephen Kern, A Cultural History of Causality: Science, Murder Novels, and Systems of
Thought (Princeton 2004).
21 Þorvaldur Thoroddsen, Minningabók I, 87.
22 Þorvaldur Thoroddsen, Minningabók II, 60.