Andvari - 01.01.2012, Side 136

134
ÁSTRÁÐUR EYSTEINSSON
ANDVARI
vegna þess að faðir hans hafnaði í skuldafangelsi.1 Sýn hans til eigin æsku
knúði ævilangan og ástríðufullan áhuga hans á hlutskipti og aðbúnaði barna
í samfélaginu. Dickens braust áfram af mikill seiglu, náði að stunda nokkurt
nám með vinnu en menntaðist annars á eigin vegum. Nítján ára að aldri var
hann orðinn þingfréttaritari og ekkert fékk stöðvað hann á ritvellinum eftir
það. Hann vakti athygli fyrir pistla eða skissur, öðrum þræði gamansamar
en einnig kaldhæðnar - í reynd eru þetta satírur um hvunndagsmannlíf, grá-
glettnar athuganir á enskum samtíma - en þessar skissur birtust undir höf-
undarheitinu Boz í blaðinu Old Monthly Magazine á árunum 1833 til 1835,
þegar Dickens var ekki nema liðlega tvítugur. Þær birtust síðar saman á bók
undir heitinu Sketches by Boz. Dickens var beðinn um meira efni af þessu
tagi og þá hóf hann að birta skáldaða pistla er komu síðar út á bók sem heitir
The Posthumous Papers ofthe Pickwick Club, þótt oftast sé verkið kallað The
Pickwick Papers. Með Pickwick-skissunum sló Dickens í gegn, eins og sagt
er, einungis 24 ára að aldri.
The Pickwick Papers er oft kölluð fyrsta skáldsaga Dickens, þótt deila
megi um það hvaða bókmenntaform sé hér á ferð. Dickens hafði að minnsta
kosti áttað sig á eigin hæfileika til að draga upp svipmyndir af samtíma-
umhverfi sínu og koma þar fyrir persónum sem höfðu ákveðin sérkenni en
drógu líka fram lykileinkenni tíðarandans. Það er athyglisvert að sjálfur notar
hann ekki um þetta heitið skáldsaga, og ekki endilega orðið „saga“, held-
ur einmitt „sketches" eða „papers“, skissur eða mannlífsskýrslur, sem hann
spann áfram frá einu tölublaði til annars. Árin 1837 og 1838 birtir hann „The
Mudfog Papers“, um bæinn Mudfog og mektarfólk sem þar býr - og þarna á
Oliver Twist uppruna sinn. Dickens lætur hann fæðast í Mudfog þegar sagan
af Oliver Twist birtist fyrst sem framhaldssaga, þótt hann ákvæði reyndar að
hafa bæinn ónafngreindan þegar skáldsagan Oliver Twist birtist síðar á bók.
Oliver Twist er af ýmsum ástæðum þekktasta skáldsaga Dickens, þótt fjöl-
margir telji að skáldsögur sem hann samdi síðar á ferlinum séu mun veiga-
meiri verk. En það er langt frá því að menn tali einum rómi í gildismati á ferli
Dickens - ekki heldur þeir sem þó geta verið sammála um að hann sé eitt
mesta sagnaskáld enskrar tungu. I tímans rás hafa margir látið rismikil orð
falla um Dickens og líta jafnvel á hann sem stórveldi næst á eftir Shakespeare
- og á verk hans sem vettvang mesta sköpunarkrafts enskrar tungu að frá-
töldum leikritum Shakespeares og þeirri þýðingu Biblíunnar sem gjarnan er
kennd við Jakob konung fyrsta (King James Biblé).
Allt slíkt mat er vitaskuld umdeilanlegt, og engin ástæða er til að leyna
því að ýmsir hafa bent af þunga á það sem þeir telja stóra galla á skáldsög-
um Dickens. Um og uppúr miðri nítjándu öld var í bókmenntaumræðu farið
að leggja meiri áherslu á hið listræna form skáldsögunnar - sem áður hafði
gjarnan verið léttvæg fundin í samanburði við bragbundin form tjáningar,