Vaka : tímarit um þjóðfélags- og menningarmál - 01.09.1939, Blaðsíða 55

2. árg. . Júlí-sept. 1939 V A K A
þessu er fólginn spilling eigi lítil
og er sízt við að taúast að þessi
staðreynd verði til þess að örva
sjálfsbjargarviðleitni manna.
Og svo heyrast menn vera að
furða sig á því, að byltinga. og
einræðisstefnum aukist fylgi hér-
lendis. En er nokkuð undarlegt
við það? Á hverju þrífast slíkar
stefnur bezt? Á þrasi og þrætum,
á upplausn og vandræðum, á
bræðravígum borgaranna. Þar,
sem alþýðan er þroskuðust og bezt
mennt, þar, sem atvinnumálin eru
í mestum blóma, þar, sem lífskjör
manna eru sem jöfnust, eiga
slíkar feigðarstefnur minnst fylgi,
þar stendur lýðræði og þingræði
föstustum fótum. Það er því bá-
bilja einber, þegar menn tala um
að banna ætti með lögum bylt-
ingaflokka. Stefnur verða aldrei
upprættar, nema að numdar séu
burtu þær orsakir, sem tilvera
þeirra byggist á.
Eg hefi nú lítillega á það drepið,
hvað olli flutningi fólks til kaup-
staðanna áður en atvinnuhrunið
skall yfir. Eðlilegasta leiðin til að
bæta úr því, var vitanlega sú, að
gera sveitirnar byggilegri. Að
þessu hefir mjög verið unnið.
Húsakynni til sveita hafa viða
stórbatnað, enda þótt um það
megi hinsvegar deila, hversu
heppilegar þær byggingar hafi
reynzt, sumar hverjar. Menn hafa
verið styrktir til stofnunar nýbýla,
samgöngur hafa verið stórbættar,
svo að fátt eitt sé talið. En eitt
hefir ekki verið reynt enn, sem
ætla mætti að myndi þó gefast
vel, og það eru samvinnubyggðirn-
ar. Stefnan er sú, að fólk sækist
eftir þéttbýli og er eðlilegt að svo
sé. Þar verður þægilegra fyrir með
samhjálp og samvinnu alla,
menningar. og félagslíf verður
meira og fjölbreyttara. Það er því
mjög líklegt, að þegar hið nýja
landnám hefst fyrir alvöru í sveit-
unum, þá verði það samvinnu-
byggðahverfin, sem mest ber á.
En hvað veldur þá því, að þrátt
fyrir þessar framfarir í sveitunum
og þrátt fyrir það, að nú er ekki
lengur um nein aukin verkefni
að ræða við sjóinn, a. m. k. ekki
fyrir fleira fólk en þar er nú, og
þrátt fyrir það, að í byggðunum
bíði ótæmandi verkefni, þá skuli
fólk samt sem áður halda áfram
að yfirgefa þessi verkefni og setj.
ast að í ríkjum hins kalda at-
vinnuleysis? Ja, hvað segja hinir
ungu bændasynir um þetta? Þeir
segja bara, að það borgi sig ekki
að stunda búskap og taka á sig
erfiði, áhyggjur og áhættu, sem
því sé samfara; þeir beri yfirleitt
minna úr býtum en launamenn
ríkis-, bæja_ og einkafyrirtækja,
sem og einnig óbreyttir verka- N
menn. Sömu svör fær maður hjá
sjómönnum. Þannig er okkar mál-
um þá komið núna. Framleiðend-
213