Vaka : tímarit um þjóðfélags- og menningarmál - 01.09.1939, Blaðsíða 35

2. árg. . Júlí-sept. 1939 V A K A
Eðvarð ÁrnaNon:
♦ Sigrar tœkni og nývísinda *
Ankiiing uppslicriiiiiiai'
Framhald
Uppgötvun er hugmynd og
framkvæmd tvennt í senn, en
hvorugt eitt sér. Það getur skeð,
að hugmyndinni skjóti eldfljótt
upp í höfði þess útvalda, en það
er undantekning. Reglan er, að
hún eigi orsakanna að leita til
mikillar og nákvæmrar leitar, að
hún sé eini færi vegurinn af þús-
undum. Þrotlaus samanburður og
greining aðalatriða frá aukatrið-
um ryðja hugmyndinni braut
fram í meðvitund og huga. Vísind-
in eru aðalhjálparhellan í leit
þessari og vali.
En þótt vísindi og vísindaleg
endurskoðun hafi staðfest að
hugmynd sé rétt, á uppgötvunin
ennþá leið í land, oftast langa
leið. — Nátúran sjálf þarf að
leggja blessun sína yfir allt og
gefa já-yrði sitt við þeim tilmæl-
um og spurningum, sem fyrir
hana eru lagðar. Geri hún það,
er uppgötvunin fullkomnuð — á
okkar mannanna mælikvarða.
Það er að segja, aldrei verður
uppgötvun þó meir en meðalhóf
eða samkomulag milli þess á-
kjósanlegasta — og þess sem efn-
isheimurinn leyfir.
En þótt uppgötvun sé þannig
„aðeins“ spor í þeim heimi, þar
sem „fótur vor er fastur er fljúga
vill önd“ er sporið betra en þús-
undir drauma og loftkastala, og
notadrýgra en öll þau gleregg,
sem mannkynið frá upphafi veg-
ar hefir verið að reyna að klekja
út í „góðri trú“. — Engan, ekki
uppgötvarann sjálfan, getur
grunað, hvaða áhrif og afleiðing-
ar uppgötvunin getur orsakað,
hvaða möguleikar geta myndazt
— en uppgötvarinn er bjartsýnn.
Uppgötvun er svo skýr hugsun,
að hún getur íklæðzt efni og orð-
ið áþreifanleg. Og „sá, er færir
mannkyninu heim sanninn um
eina skýra raunhæfa hugsun, hef-
ir gert erkióvini mannkynsins
meira ógagn en þótt hann hefði
komiö hundruð þúsunda liðs-
manna hans fyrir kattarnef,“ seg-
ir Fichte „þ /í sá hinn sami kemur
í veg fyrir einn möguleika að
miljónir manna geti óvingast." —
*
Þess var getið í síðasta kafla,
að Justus Liebig sýndi fram á
það, á vísindalegan hátt, að all-
ur jurtagróður þyrfti, auk lofts
og vatns, köfnunarefni, phos-
phorsýru, kalí og kalk. Menn
vissu, hvers með þurfti, en eftir
var að afla þess í stórum stíl og
á ódýran hátt. Enn vantaði fram-
kvæmdina. Enn var eftir mikil
193