Vaka : tímarit um þjóðfélags- og menningarmál - 01.09.1939, Blaðsíða 29

2. árg. . Júlí-sept. 1939 V A K A
dóu 6000 konur úr brjóstkrabba
í Englandi og Wales. Ef þær hefðu
komist undir læknishendi, þegar
fyrstu sjúkdómseinkennin komu í
ljós, þá mundi að minnsta kosti
fjórar af hverjum fimm vera enn
á lífi og heilar heilsu. Þetta er
aðeins eitt dæmi af mörgum. Þess
vegna held ég, að það væri jafnvel
mjög þarflegt að allur almenn-
ingur lærði undirstöðuatriði í
læknisfræði.
En samt finnst mér viðleitni til
þess að beita vísindalegum að-
ferðum á andlega sviðinu ennþá
meira heillandi. Ég efast afskap-
lega um gildi þeirra flestra. Flest
af því, sem gengur undir nafn-
inu vísindaleg sálarfræði, virð-
ist mér vera gersamlega óvísinda-
legt. Sama er að segja um erfða-
fræði, glæpafræði og fleiri slík
„fræði“. Hinn fámenni, varfærni
hópur vísindamanna og kvenna
sem starfa á þessum sviðum er
um setinn af slíkri hjörð af há-
værum froðusnökkum, að ég get
vel skilið þá, sem hefja upp rödd
sína gegn framgangi vísindanna.
Ádeila þeirra hittir venjulega
hina óboðnu fylgifiska. En vísind-
in eru í framgangi. Við vitum
nægilega mikið í sálarfræði til
þess að lækna suma af afbrota-
mönnunum og geðveika, og um
arfgengi nægilega mikið til að
fullyrða, að sumir fávitar ættu
ekki að hafa leyfi til að auka
kyn sitt. En þetta ber ekki að
skilja svo, að ekki eigi að refsa
neinum afbrotamanni né heldur,
að enginn heimskur maður megi
giftast. Mér er ekki einungis annt
um framfarir vísindanna, heldur
og að geta greint hina stillilegu og
lágróma rödd af skynsamlegu viti
innan um hin háværu óp frá
gervi-vísindamönnum og and-
stöðumönnum allra vísinda.
Þótt ég aðhyllist enga trúar-
skoðun finnst mér trúmál hugð-
næmt umræðuefni. Trúarbrögðin
tákna tilraunir mannsins til þess
að setja vitsmuni sína og tilfinn-
ingar í samræmi við tilveruna.
Hinn vitræni þáttur í þessum til-
raunum finnst mér merkilegastur
sakir hins stórkostlega hugar-
flugs. Sagan um það, hvernig
hundruð miljóna manna fóru að
festa trúnað á meyfæðinguna, á
kóraninn sem ekki var til, eða
hin sáluhjálplegu áhrif af því að
baða sig í Ganges, eru hrífandi
bæði sögulega og sálfræðilega.
En tilfinningarnar virðast mér
þó alvarlegri hlið málsins. Eigi
þekkingin ekki að láta eftir sig
opið skarð, sem hjátrúin mun
vissulega fylla, verður maðurinn
að læra að skoða sig sem borgara
í þeirri veröld, sem vísindin hafa
kennt honum að þekkja. Sem bet-
ur fer veit ég að slíkur hugsunar-
háttur er mögulegur.
Ég hirði minna um stjórnmál
heldur en fólk flest vegna þess
að ég er sannfærður um, að allar
stjórnmálastefnur, sem nú eru
uppi, séu hrossakaup, sem á sín-
um tíma eigi fyrir höndum að
víkja fyrir sjónarmiðum, sem
hvíla á vísindalegum grundvelli.
Ég er fremur hálfvolgur stuðn-
187