Íslenska þjóðfélagið - 16.12.2022, Qupperneq 8

Óhefðbundin heilbrigðisþjónusta: „að læðast inn bakdyramegin“
8 ..
sinni og samfélagi (Crotty, 1998). Rannsóknin stóð yfir frá 2010-2016 og byggist á viðtölum og
þátttökuathugunum.
Skilyrði fyrir þátttöku í rannsókninni var að hjúkrunarfræðingarnir hefðu menntun og reynslu í
einu eða fleiri meðferðarformum sem flokkast sem óhefðbundnar eða viðbótarmeðferðir og notuðu
þær í einhverju formi. Notast var við þægindaúrtak og snjóboltaúrtak við leit að þátttakendum sem
fólst í því að hafa uppi á viðmælendum sem vitað var að hefðu menntun í óhefðbundnum og viðbót-
armeðferðum og biðja þá um að benda á aðra mögulega viðmælendur sem uppfylltu skilyrði rann-
sóknarinnar (Esterberg, 2002). Þátttakendur voru að lokum 16 hjúkrunarfræðingar með menntun í
óhefðbundnum og viðbótarmeðferðum (sjá töflu 1). Hjúkrunarfræðingarnir voru allt konur á aldr-
inum 35-60 ára sem unnu sem hjúkrunarfræðingar ýmist í fullu starfi eða hlutastarfi.
Tafla 1. Óhefðbundnar og viðbótarmeðferðir sem hjúkrunarfræðingarnir hafa menntun í
Bowen-tækni
Dáleiðsla (ýmsar meðferðir)
Heilun (ýmsar meðferðir)
Hugleiðsla
Höfuðbeina- og spjaldhryggjarmeðferð
Ilmolíumeðferð
Jóga
Listmeðferð
NLP (Neuro Linguistic Programming)
Nudd (ýmsar meðferðir)
Núvitund
Slökunarmeðferð
Smáskammtalækningar

Til að greina hvernig hjúkrunarfræðingarnir 16 upplifa og líta á meðferðirnar, hugmyndafræðina á
bak við þær og hvernig þær samrýmast starfi þeirra sem heilbrigðisstarfsmenn var notast við hálf-
stöðluð viðtöl svo þeir gætu tjáð sig og hugmyndir sínar á opinn og óheftan hátt (Esterberg, 2002).
Viðtölin tóku einn til þrjá klukkutíma og voru tekin upp á hljóðupptökutæki með leyfi við-
mælenda. Viðtölin voru afrituð orð fyrir orð og greind með opinni kóðun (e. open coding) til að
greina þemu (Priest, Roberts og Woods, 2002). Þar næst var öxulkóðun (e. axial coding) notuð til
að greina tengingu á milli þemanna og loks valin kóðun (e. selective coding) þar sem aðalþemun
voru greind (Braun og Clark, 2013; Priest o.fl., 2002). Einnig voru framkvæmdar 25 þátttökuathug-
anir á viðburðum, fyrirlestrum, ráðstefnum eða meðferðartímum þar sem hjúkrunarfræðingar, aðrir
heilbrigðisstarfsmenn og óhefðbundnir meðferðaraðilar komu saman og ræddu um eða unnu með
óhefðbundnar eða viðbótarmeðferðir að einhverju leyti. Þátttökuathuganirnar gögnuðust mest við að
gera rannsakanda betur grein fyrir vettvangnum og kleift að fylgjast með heilbrigðisstarfsmönnum
á ýmsum viðburðum ræða efnið sín á milli, eiga samræður við óhefðbundna meðferðaraðila og
nota meðferðirnar á skjólstæðinga sína. Þátttökuathuganir þjóna þeim tilgangi að sjá hvernig fólk
hagar sér í raunverulegum aðstæðum (Esterberg, 2002). Þar að auki voru ýmis opinber gögn, eins
og skýrslur, fræðigreinar og greinar í dagblöðum og tímaritum, notuð til að greina sambandið á milli
opinberrar og óhefðbundinnar heilbrigðisþjónustu. Þegar búið var að taka 16 viðtöl við hjúkrunar-
fræðinga og framkvæma meirihluta þátttökuathugananna voru ýmis stef farin að endurtaka sig. Ljóst
var að fræðileg mettun var að nást og var það staðfest við greiningu gagna (opna kóðun, öxulkóðun
og valda kóðun). Fleiri viðtöl voru því ekki tekin en haldið var áfram með þær þátttökuathuganir
sem búið var að skipuleggja.
Réttmæti (e. validity) getur verið vandasamt í etnógrafískum og eigindlegum rannsóknum þar
sem slíkar rannsóknir snúast um að skilja og setja fram heimssýn viðmælendanna (Crotty, 1998;
Esterberg, 2002). Hugtakið trúverðugleiki (e. trustworthiness) á ef til vill einnig við en trúverðug-
leika er talið náð ef niðurstöður endurspegla lýsingu þátttakendanna á skilningi þeirra eins vel og
hægt er (Kincheloe og McLaren, 1994; Lietz, Langer og Furman, 2006). Saman mynda viðtölin,
þátttökuathuganirnar og greining á opinberum skrifum heilbrigðisstarfsmanna og annarra um efnið