Íslenska þjóðfélagið - 16.12.2022, Qupperneq 50

„Límdu saman heiminn minn“: Ábyrgð stjórnvalda á að tryggja börnum og ungmennum velferðarþjónustu
50 ..
ystemic therapy) með áherslu á sálfélagslegar nálganir. Þá hafa áhugahvetjandi samtöl reynst vel
þar sem einstaklingurinn er virkjaður til þátttöku í meðferðinni. Tækifæri til fræðslu og menntunar,
líkamsþjálfunar og annarra tómstunda, núvitundaræfinga og virkrar samfélagsþátttöku hafa jafn-
framt stutt ungmenni til bata. Í sumum tilvikum hefur lyfjameðferð stutt einstaklinga í meðferðar-
starfi óbeint, til dæmis geðlyf.
Mikilvægt er að meðferðarstarf taki mið af aldri einstaklinga og tegundum vímuefna sem ein-
staklingar nota (del Palacio-Gonzalez og Pedersen, 2022). Á Norðurlöndum hefur til dæmis verið
aukin ásókn ungs fólks í meðferðarúrræði vegna kannabisvanda (Stenius, 2019).
Hér á landi eru nokkur meðferðarúrræði fyrir börn með vímuefnavanda á vegum Barna- og fjöl-
skyldustofu (e.d.): (1) Meðferðardeild Stuðla með 6 rými í 8 – 12 vikna meðferð þar sem áhersla er á
greiningu vanda og meðferð sem reynt er að einstaklingsmiða auk þess sem unnið er með samskipta-
hæfni, líðan og viðhorf ungmennis og bjargráð fjölskyldna. (2) Neyðarvistun Stuðla er bráðaúrræði
og vistar ungmenni að beiðni barnaverndarnefndir í hámark 14 daga. (3) Meðferðarheimilið Lækjar-
bakki með langtímameðferð að lokinni meðferð á Stuðlum. (4) Meðferðarheimilið Bjargey ætlað
4–5 stúlkum og kynsegin einstaklingum, með sérhæfða langtímameðferð vegna hegðunarerfiðleika,
vímuefnaneyslu og afbrota. (5) Stuðningsheimilið Fannafold hefur þrjú rými fyrir ungmenni að
lokinni meðferð, þar sem veittur er stuðningur við nám, vinnu og heimilishald. (6) MST-fjölkerfa-
meðferð fyrir 12–18 ára ungmenni sem glíma við alvarlegan hegðunar- eða vímuefnavanda og fjöl-
skyldur þeirra. Áhersla er á að bæta samskipti, uppeldisfærni, námsframmistöðu og félagstengsl.
Umsóknir um meðferðarúrræði á vegum Barnaverndarstofu (2022) voru á árunum 2018–2021 á
bilinu 156–174; flestar um MST, því næst Stuðla og nokkrar um önnur úrræði.
Þá rekur SÁÁ (e.d.) meðferðarstarf fyrir ungmenni 25 ára og yngri sem glíma við vímuefna-
vanda. Á Vogi eru 11 rúm fyrir innlagnir en á göngudeild bjóðast einstaklingsviðtöl við ráðgjafa og
aðgangur að fræðslu og stuðningshópum. Í forgangi er að meta geðræna og líkamlega heilsu og fá
þau til samstarfs um að sporna við neyslu sinni. Árið 2017 voru 260 innritanir einstaklinga undir 20
ára á Vogi og eftir afvötnun býðst framhaldsmeðferð á Vík. Samkvæmt SÁÁ (2022) hefur þó inn-
lögnum ungmenna fækkað undanfarin ár.
Landspítali (2020) stofnaði nýlega afeitrunardeild fyrir ólögráða ungmenni en meirihluti afeitr-
ana fer fram í úrræðum á vegum Barna- og fjölskyldustofu (e.d.).
Sveitarfélög veita jafnframt sérsniðin úrræði fyrir börn og árið 2020 var til dæmis opnað skamm-
tímaúrræðið Vesturbrún fyrir börn með fjölþættan vanda í Reykjavík (e.d).
Nokkur stuðningsúrræði eru fyrir börn og fjölskyldur á vegum einkarekinna aðila, félagasamtaka
eða grasrótarúrræða. Dæmi um slíkt er Bergið Headspace (2019) sem býður ungmennum undir 25
ára aldri þverfaglega gjaldfrjálsa ráðgjöf um líðan og vanda. Enginn biðlisti er í þjónustuna og er hún
hugsuð sem lágþröskuldaþjónusta sem getur vísað ungmennum í önnur þjónustuúrræði.
Í þessari rannsókn fær ungt fólk sem glímt hefur við vímuefnavanda orðið og lögð er fram eftir-
farandi rannsóknarspurning: Hver er sýn ungmenna á (a) eigin vímuefnavanda og samhengi neysl-
unnar við persónu- og umhverfisþætti í lífi þeirra og (b) þá velferðarþjónustu sem þeim hefur staðið
til boða frá barnsaldri?
Aðferð
Rannsóknin er hluti rannsóknarverkefnisins Sýn ungs fólks sem glímir við vímuefnavanda á neyslu
sína. Hluti rannsóknarinnar er í samstarfi við Rauða krossinn í Reykjavík.
Þátttakendur
Tekin voru viðtöl við ellefu einstaklinga, sex karlmenn og fimm konur á aldrinum 18–25 ára sem öll
hafa verið í mikilli vímuefnaneyslu. Notast var við tilgangsúrtak (Braun og Clarke, 2013) þar sem
leitað var eftir þátttakendum sem búa yfir sameiginlegri reynslu af eigin vímuefnaneyslu og með-