Íslenska þjóðfélagið - 16.12.2022, Side 51

Ragný Þóra Guðjohnsen og Telma Tórshamar
51 ..
ferðarstarfi. Auglýst var eftir þeim á samfélagsmiðlinum Facebook og í gegnum Rauða krossinn.
Viðtölin fóru flest fram í húsnæði Rauða krossins, nokkur á heimili rannsakenda að ósk viðmælenda,
eitt á kaffihúsi og eitt í gegnum samfélagsmiðilinn Facebook.
Framkvæmd og greining
Vinnsla rannsóknar var tilkynnt til Persónuverndar í samræmi við þágildandi lög nr. 77/2000 um
persónuvernd og meðferð persónuupplýsinga. Hannaður var opinn viðtalsrammi sem var forpróf-
aður á einstaklingi með vímuefnavanda og síðan nýttur í viðtölum sem fram fóru frá janúar til sept-
ember árið 2018. Samþykki fékkst hjá viðmælendum fyrir þátttöku, upptöku og notkun viðtalanna.
Ítrekað var að nöfnum, staðháttum og öðrum atriðum sem mögulega mætti rekja til viðmælenda yrði
breytt til að tryggja persónuvernd. Viðtölin voru 25 – 80 mínútna löng þar sem líðan þátttakenda var
misgóð. Fenginn var hliðvörður með sérþekkingu til þess að vera til staðar fyrir þátttakendur eftir
viðtölin ef spurningar vektu upp erfiðar tilfinningar. Rannsakendur og hliðvörður höfðu samband við
viðmælendur eftir viðtölin til þess að kanna líðan þeirra. Við greiningu viðtalanna var notuð þema-
greining samkvæmt Braun og Clarke (2013). Viðtölin voru lesin og kóðuð til að leita eftir þáttum
sem hjálpa til við að svara rannsóknarspurningunni. Líkir kóðar voru flokkaðir saman og fundið
sameiginlegt þemaheiti. Þvínæst voru þemun flokkuð innan þriggja efnisflokka; Vímuefnaneyslan,
Æskan og Kerfin og velferðarþjónusta.
Gildi rannsóknar og siðferðileg álitamál
Allir viðmælendur höfðu náð sjálfræðisaldri og voru þeim kynnt réttindi sín og fengið hjá þeim upp-
lýst samþykki til þátttöku. Viðtölin voru tekin á stað sem viðmælendur völdu, upplifðu öryggi á og
höfðu aðgang að hliðverði. Rannsakendur höfðu í störfum sínum unnið með fólki sem glímir við
vímuefnavanda en ekki starfað með viðmælendum.
Niðurstöður
Í Töflu 1 má sjá þemu sem greind voru í viðtölunum, flokkuð innan þriggja efnisflokka.
Tafla 1. Sýn ungs fólks á eigin vímuefnaneyslu og stuðningsúrræði sem því stendur til
boða
Vímuefnaneyslan Æskan Kerfin og velferðarþjónusta
Vímuefnaneysla byrjaði á barnsaldri Erfið tímabil heima Fleiri og einstaklingsmiðaðri með-
ferðarúrræði
Vímuefnaneyslan varð stjórnlaus á
unglingsárum
Áskoranir í skólagöngunni Þörf á meiri sálrænni þjónustu og að-
lögun að daglegu lífi
Bjargráð og flótti frá raunveruleik-
anum
Glíman við vanlíðan Viðmót í velferðarkerfum og sam-
félaginu
Betra líf með betri bjargráðum Áföll
Vímuefnaneyslan
Allir einstaklingarnir byrjuðu að fikta við vímuefni snemma á lífsleiðinni og stigmagnaðist neyslan
hratt, varð regluleg eða dagleg.
Vímuefnaneysla byrjaði á barnsaldri. Viðmælendur byrjuðu vímuefnaneyslu á aldrinum 6 –14
ára. Efnin sem þau neyttu fyrst voru kannabis, áfengi og lyfseðilsskyld lyf. Helgi misnotaði lyf
fyrst 9 ára. Hann sagðist hafa tekið „margar töflur [og verið] ... alltof ungur“. Elías komst 12 ára
í lyf heima hjá sér sem hann misnotaði. Ári síðar prófaði hann ólögleg vímuefni og í framhaldi
notaði hann margs konar vímuefni reglulega. Hann sagði bróður sinn hafa verið í vímuefnaneyslu og