Íslenska þjóðfélagið - 16.12.2022, Qupperneq 84

Skólaþjónusta sveitarfélaga við nemendur og foreldra: Stefna, skipulag og inntak
84 ..
terises the policy, organization and content of the services and how likely
they are to support education for all. The findings are a part of a larger re-
search project on municipal school services. They are based on a question-
naire submitted to the principals of preschools and compulsory schools
and school service directors, interviews with school service staff in five
cases, and a document analysis of the respective municipal web pages.
The main findings are: 1) that the policy and practices of school services
are characterized by an emphasis on the analysis of deviations defined
as students’ problems, 2) that the effectiveness of consultation following
diagnosis needs to be increased and that the common understanding of its
nature and content needs to enhanced, 3) support for school services needs
to be strengthened in tackling the challenges of education for all, and 4)
there is a need for more active coordination of service systems outside the
school. The results draw attention to education for all and equity in edu-
cation at the national level and can be used by municipalities to enhance
services for individual students and teachers and to strengthen schools as
professional institutions.
KEYWORDS: municipality school services - diagnosis - clinical and so-
cial model of disability - inclusive education - school-based consultation
Inngangur
Með lögum um grunnskóla nr. 66/1995 var lögfest að sveitarfélög tækju að sér rekstur grunnskóla
frá 1. ágúst 1996 en áður höfðu þau annast rekstur leikskóla. Í kjölfarið voru átta fræðsluskrifstofur
sem ríkið hafði rekið í jafnmörgum fræðsluumdæmum lagðar niður en sveitarfélögum gert að stofna
til skólaþjónustu fyrir þá leik- og grunnskóla sem þau ráku. Samkvæmt 2. gr. reglugerðar um skóla-
þjónustu sveitarfélaga við leik- og grunnskóla og nemendaverndarráð í grunnskólum nr. 444/2019
(hér eftir nefnd reglugerð um skólaþjónustu) tekur skólaþjónusta „annars vegar til stuðnings við
nemendur í leik- og grunnskólum og foreldra þeirra og hins vegar stuðnings við starfsemi skóla og
starfsfólk þeirra“. Markmið þjónustunnar er að „kennslufræðileg, sálfræðileg, þroskafræðileg og
félagsfræðileg þekking nýtist sem best í skólastarfi“ og að „efla skóla sem faglegar stofnanir sem
geti leyst flest þau viðfangsefni sem upp koma í skólastarfi“. Í 3. gr. reglugerðarinnar er einnig tekið
fram að sveitarfélög skuli „mæla fyrir um það í skólastefnu sinni hvernig markmiðum þessarar
reglugerðar verði náð“.
Sveitarfélög hafa töluvert frelsi um framkvæmd og skipulag skólaþjónustunnar og hún hefur
þróast á mismunandi hátt milli sveitarfélaga á þeim 25 árum sem liðin eru síðan þau tóku hana að
sér. Á þessum tíma hefur engin heildstæð rannsókn verið gerð á því hvernig skipulag og inntak þjón-
ustunnar hefur þróast og á hvaða viðhorfum hún er byggð (sjá þó rannsókn Rúnars Sigþórssonar,
2013). Þessi grein er byggð á gögnum úr rannsókn á umgjörð og starfsháttum skólaþjónustunnar og
hvernig sveitarfélögin standa að því að tryggja skólum sínum þann aðgang að henni sem þeim ber
samkvæmt lögum og reglugerð um skólaþjónustu (nr. 444/2019). Í greininni er sjónum beint að þeim
þætti skólaþjónustu sem skilgreindur er í framangreindri reglugerð sem stuðningur við nemendur í
leik- og grunnskólum og foreldra þeirra. Markmið hennar er að draga upp mynd af því hvað einkenni
stefnu sveitarfélaga um þennan þátt skólaþjónustu, skipulag hans og inntak, og setja hvort tveggja í
samhengi við ákvæði íslenskrar skólastefnu um menntun fyrir alla, eðli ráðgjafar og leiðir til þess að
efla innviði skóla sem faglegra stofnana.
Markmið greinarinnar er meðal annars sett í ljósi niðurstaðna úttektar á framkvæmd stefnu um
menntun fyrir alla á Íslandi (European Agency for Special Needs and Inclusive Education, 2017)
(hér eftir er European Agency for Special Needs and Inclusive Education til einföldunar nefnd Evr-