Íslenska þjóðfélagið - 16.12.2022, Qupperneq 87

Hermína, Rúnar, Jórunn, Birna María og Sigríður Margrét
87 ..
milli þessara hlutverka fræðsluskrifstofanna sem birtist í ágreiningi um valdsvið og hlutverk og
hvaða skilaboð fræðsluskrifstofan ætti að senda til skólanna um hlutverk sitt og inntak þjónustunnar.
Trausti telur að sálfræðingar hafi hneigst til að líta á ráðgjafar- og sálfræðiþjónustuna sem nokkurs
konar sérstofnanir sem sinntu einstaklingsbundnum greiningum og meðferð á eigin forsendum og án
mikilla tengsla við aðra þætti þjónustunnar.
Í rannsókn Helga Gíslasonar og Önnu Kristínar Sigurðardóttur (2016) á stefnu sveitarfélaga um
skóla án aðgreiningar kemur fram að sveitarfélögin sem rannsökuð voru styðjast að miklu leyti
við niðurstöður læknisfræðilegra greininga við úthlutun fjármagns en ekki kennslufræðilegt mat á
þörfum nemenda. Höfundar draga þá ályktun að sú sýn sem birtist í stefnuskjölum sveitarfélaga um
hlutverk skólaþjónustu sé enn að nokkru leyti í ósamræmi við stefnuna um skóla án aðgreiningar
og að mikil þörf sé á að skýra betur hvað stefnan þýði fyrir daglegt starf grunnskóla. Sambærilega
niðurstöðu má sjá í samantekt Steingerðar Ólafsdóttur o.fl. (2014) á lögum og fræðilegu efni um
skóla án aðgreiningar. Þar kemur fram að ramminn um samstarf menntageirans og félags- og heil-
brigðiskerfisins sé brotakenndur og óskýr og til að uppfylla ákvæði laga og alþjóðasamþykkta betur
en nú er gert þurfi að styðja sveitarfélög og skóla til frekari sveigjanleika.
Að sama brunni ber rannsókn Rúnars Sigþórssonar (2013). Hann kannaði umfjöllun um skóla-
þjónustu í skólastefnu tíu sveitarfélaga og upplýsingar sem tíu skólaskrifstofur birtu um starfsemi
sína á vefsíðum viðkomandi sveitarfélags. Meginniðurstaða hans var að stefnumótun sveitarfélag-
anna sé brotakennd, uppbygging skólaþjónustunnar í stórum dráttum klínísk og hún víða lítt sýnileg
í samfléttun við önnur þjónustusvið sveitarfélaganna. Segja má að þessar niðurstöður séu staðfestar
í skýrslu Evrópumiðstöðvarinnar (2017) um stöðu menntunar fyrir alla á Íslandi og undirstriki óör-
yggi gagnvart framkvæmd stefnunnar.
Gretar L. Marinósson og Kristín Þ. Magnúsdóttir (2016) benda á að ein afleiðinga þess að gera
læknisfræðilega greiningu að skilyrði fyrir fjármögnun sé sú að skólar reyni að skilgreina fleiri
nemendur með raskanir sem viðurkennt er að kalli á viðbótarkennslumagn þeim til handa og oft séu
það foreldrar sem kalla eftir greiningu í von um aukinn stuðning eða þjónustu fyrir barn sitt. Það
beri hins vegar að varast ofuráherslu á greiningarheiti til að skýra líðan og atferli nemenda og til að
löggilda fjárhagastoð enda séu slík viðbrögð í ósamræmi við menntun án aðgreiningar (sjá einnig
Graham o.fl., 2020). Leita þurfi annarra leiða samhliða til að meta stöðu nemenda og horfa til ann-
arra sjónarhorna eins og t.d. félagslega líkansins (Gretar L. Marinósson og Kristín Þ. Magnúsdóttir,
2016; Rannveig Traustadóttir, 2003).
Félagslega líkaninu fylgir meðal annars áhersla á skólamiðaða ráðgjöf (Gutkin og Curtis, 2009)
við að leysa úr málum einstakra nemenda. Hún byggist á sameiginlegri lausnaleit ráðgjafa og kennara
eða annars starfsfólks skóla á jafnréttisgrundvelli. Skólinn og starfsfólk hans ber þó jafnan ábyrgð á
ferlinu og ráðgjöfin hefur að markmiði að til verði þekking innan skólans sem nýtist til starfsþró-
unar, eflir faglegt samfélag skólans og leiðir til breytinga til frambúðar í gegnum víðtækt samstarf
(Larney, 2003). Slík ráðgjöf miðar að því að „efla skóla sem faglegar stofnanir sem geti leyst flest
þau viðfangsefni sem upp koma í skólastarfi“, eins og segir í 2. grein reglugerðar um skólaþjónustu
(nr. 444/2019). Það felur meðal annars í sér að allir sem vinna í námsrými nemandans beri sameigin-
lega ábyrgð á viðbrögðum við einstaklingsþörfum nemenda. Þar eiga í hlut stjórnendur, kennarar,
sérkennarar, þroskaþjálfar, námsráðgjafar og stuðningsfulltrúar og störf þessa starfsfólks þarf að
samhæfa í stuðningsteymi innan skóla sem leitar lausna áður en málum er vísað til ráðgjafa utan
skólans (Rúnar Sigþórsson o.fl. 2022; Skoglund, 2014). Færa má rök fyrir því að sjónarhorn byggð
á félagslega líkaninu og skólamiðuð ráðgjöf í anda þess styðji við framkvæmd stefnu um menntun
fyrir alla (Evrópumiðstöðin, 2017; Graham o.fl. 2020).
Í ljósi markmiðs greinarinnar sem sett er fram í inngangi og þeirra fræða sem hér hafa verið
rakin er leitað svara við eftirfarandi rannsóknarspurningu: Hvað einkennir stefnu, skipulag og inn-
tak skólaþjónustu sveitarfélaga við nemendur og foreldra þeirra og hversu líklegt er að það stuðli að
menntun fyrir alla?