Íslenska þjóðfélagið - 16.12.2022, Síða 108

„Manni líður eins og maður sé alltaf að stara í ginið á ljóninu“ Viðhorf ungra kvenna til barneigna
108 ..
es in life values and goals. Iceland now follows similar fertility trends
as the other Nordic countries. Existing research is limited, underlining
the importance of broad context research of birth rates and fertility be-
haviour. The purpose of this study is to further our understanding of how
attitudes towards childbearing are shaped by prevailing ideas about par-
enthood, people’s social conditions, gendered reality, and family policy. In
the study, we employ focus groups and individual interviews with wom-
en aged 25-30 to analyse young women’s attitudes towards childbearing.
Our analysis sheds light on young women’s view of motherhood as dis-
tressing and likely to negatively impact their social position. Although
the interviewees perceive cracks in the facade of the egalitarian society,
when it comes to the inequal responsibilities of mothers and fathers, they
do not question the ideology of individualism and intensive mothering
that characterizes modern parenthood. Findings suggest that young wom-
en struggle to envision how they can meet the demands of motherhood
in a society characterized by materialism, individualism, and impending
climate disaster.
KEYWORDS: Parenting – Young people – Gender equality – Fertility –
Intensive mothering
Inngangur
Fæðingartíðni á Íslandi hefur lækkað hratt undanfarin áratug og nýjustu tölur sýna að íslenskar kon-
ur eignast að meðaltali 1,82 börn yfir ævina, sem er umtalsverð lækkun frá því sem áður var (Hag-
stofa Íslands, 2022a). Ljóst er að Ísland fylgir nú svipaðri þróun í frjósemi og önnur Norðurlönd þar
sem konur eignast börn seinna á lífsleiðinni og eignast færri börn, og fleiri velja barnleysi (Mills
o.fl., 2015). Mikilvægt er að greina og skilja þessa þróun þar sem hún er líkleg til þess að hafa af-
drifarík áhrif á aldurssamsetningu þjóðar, samfélagsgerð og velferðarríkið í heild sinni (Vollset o.fl.,
2020). Áhugavert er að skoða viðhorf ungs fólks til barneigna á Íslandi þar sem kerfislægir þættir
sem hafa áhrif á frjósemi hafa þótt til nokkurrar fyrirmyndar, þar með talið fæðingarorlof fyrir báða
foreldra, ódýr og aðgengileg dagvistun fyrir ung börn og mikil atvinnuþátttaka kvenna (Eydal og
Gíslason, 2014).
Tilgangur rannsóknarinnar er að auka skilning á viðhorfum ungra kvenna á Íslandi til barneigna.
Bent hefur verið á mikilvægi þess að nýta í auknum mæli eigindlegar rannsóknaraðferðir til þess að
varpa ljósi á breytt viðhorf til barneigna og þróun fæðingartíðni (Balbo o.fl., 2013). Mikilvægt er að
samþætta femínísk sjónarmið inn í rannsóknir á fæðingartíðni og foreldrahlutverkum þar sem þau
færa okkur mikilvæga linsu til þess að skoða hvernig breytt tækifæri fyrir konur og karla hafa áhrif á
frjósemi og hvernig kynjaðar kröfur og hugmyndafræði um foreldrahlutverkið hefur áhrif á ákvarð-
anir er varða barneignir, fjölda barna og tímasetningu barneigna. Undanfarin misseri hefur verið
mikil gróska hér á landi í gagnrýnum, félagsfræðilegum rannsóknum á foreldrahlutverkinu (sjá til
dæmis, Símonardóttir, 2016a; Annadís Gréta Rúdólfsdóttir og Auður Magndís Auðardóttir, 2020;
Auðardóttir, 2022; Hjálmsdóttir og Bjarnadóttir, 2021). Viðhorf ungs fólks á Íslandi til barneigna og
fjölskyldulífs hafa engu að síður lítið sem ekkert verið rannsökuð, sem undirstrikar mikilvægi inn-
lendra rannsókna á þessu sviði. Markmið þessarar rannsóknar er því að öðlast skilning á því hvernig
viðhorf til barneigna mótast af ríkjandi hugmyndum um foreldrahlutverkið, félagslegum aðstæðum
fólks, kynjuðum veruleika og opinberri fjölskyldustefnu. Meðal annars verður leitað svara við því
hvernig orðræða um móðurhlutverkið birtist og hvernig hún virkar sem hvati eða hindrun þegar
kemur að ákvörðuninni um að verða eða verða ekki móðir. Rannsóknin er hluti af stærra rannsóknar-
verkefni sem ber heitið Áhrif stefnumótunar og foreldramenningar á barneignir á Íslandi sem styrkt