Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2023, Blaðsíða 33

1. tbl. 99. árg. 2023 | Tímarit hjúkrunarfræðinga 33
Hjúkrun í framhaldsskólum
„Það er raunar minn
draumur að heilsugæsla í
framhaldsskólum eflist.“
Efling heilsuverndar
Fyrir um ári síðan var undirritað samkomulag milli
framhaldsskóla á höfuðborgarsvæðinu og Heilsugæslu
höfuðborgarsvæðisins sem felur í sér að Heilsugæslan
sinni heilbrigðisþjónustu fyrir framhaldsskólanemendur.
Í samkomulaginu kemur fram að nemendur framhalds-
skóla skuli hafa aðgang að þeirri þjónustu sem
Heilsugæsla höfuðborgarsvæðisins veitir á öllum
heilsugæslustöðvum höfuðborgarsvæðisins óháð
því hvort nemendur eigi lögheimili í viðkomandi
sveitarfélagi. Í lögum um framhaldsskóla segir meðal
annars um heilsuvernd, hollustuhætti og forvarnir:
„Skólameistari framhaldsskóla skal hafa
samráð við heilsugæslustöð í nágrenni
skólans um heilsuvernd og hollustuhætti.
Framhaldsskóli og viðkomandi
heilsugæslustöð geri samkomulag um
fyrirkomulag heilbrigðisþjónustu sem veitt
er nemendum.“

Að sögn Jóhönnu ákvað Heilsugæslan að útfæra
samkomulagið á sambærilegan hátt og skólahjúkrun
í grunnskóla. „Hjúkrunarfræðingar voru sendir í
framhaldsskólana með þau tæki og tól sem þeir þurftu
og skólarnir sáu um að útvega aðstöðu.“ Hún segir að í
sumum tilfellum, eins og hjá FÁ, hafi það verið auðleyst
þar sem góð aðstaða var þegar fyrir hendi í skólanum.
Koma margir hjúkrunarfræðingar að þessu verkefni?
„Það eru starfandi hjúkrunarfræðingar í flestum
framhaldsskólum á höfuðborgarsvæðinu og svo hafa
nokkur sveitarfélög úti á landi einnig ákveðið að hafa
sambærilegt fyrirkomulag, eins og t.d. á Akureyri og
Egilsstöðum.“
Einn vetur stuttur tími til að koma á koppinn
heilsugæslu
Hver skóli fær úthlutað starfshlutfalli í samræmi við
nemendafjölda en alls voru þrettán skólar aðilar að
verkefninu og var heildarfjöldi þegar samkomulagið var
undirritað 11.947 nemendur. Samkvæmt Jóhönnu á
verkefnið að standa í eitt ár til að byrja með. „Verkefnið
stendur yfir veturinn 2022-2023 og svo á að sjá til með
framhaldið. Því er mikilvægt að þetta gangi vel og að
heilsugæslan, skólastjórnendur, skólafólk og ekki síst
við hjúkrunarfræðingar leggjumst á eitt og allir vinni
vel saman. Samvinna er jú alltaf betri og leiðir til góðra
verka. Einn vetur er ansi stuttur tími til að koma á
koppinn heilsugæslu í framhaldsskóla, sérstaklega þar
sem starfshlutfall er fremur lágt í hverjum skóla. Algengt
er að í meðalstórum framhaldsskóla sé miðað við 20%
starfshlutfall. Nemendur þurfa að kynnast þjónustunni,
venjast því að hægt sé að leita til hjúkrunarfræðings og
átta sig á hversu mörgum sviðum við getum aðstoðað,
þetta tekur allt sinn tíma,“ segir hún.
Í hverju felst samkomulagið og hvert er markmið þess?
„Markmiðið er að bæta líðan og heilsu nemenda sem
geta leitað til okkar með allt sem því viðkemur. Það er
ótalmargt sem ungt fólk er að kljást við; kvíði, almenn
geðheilsa og vangaveltur tengdar kynlífi, kynvitund,
kynhneigð, kynþroska og kynverund. Einnig er unga
fólkið okkar að kljást við ýmislegt varðandi lífsstíl,
næringu, svefn, hreyfingu, samskipti og margt fleira.“
Heilsugæslan starfsvettvangur sem heillaði
Samkvæmt samkomulaginu skal hjúkrunarfræðingur vera
tengiliður heilsugæslu við skólana, bjóða nemendum
einstaklingsviðtöl, veita ráðgjöf og fræðslu, auk þess að
vera vegvísir og tengill inn í frekari meðferðarúrræði. Þá
komum við aftur að Jóhönnu sem hefur mikinn áhuga og
langa reynslu af heilsugæsluhjúkrun. Eftir nám hóf hún
starfsferil sinn sem skólahjúkrunarfræðingur í Vogaskóla,
þá 22 ára gömul, síðar hóf hún störf á Kleppi. Fyrir
tilviljun, þegar hún var um þrítugt, hóf Jóhanna störf á
heilsugæslunni í Árbæ, þar fann hún sína fjöl og hefur
starfað við heilsugæsluhjúkrun allar götur síðan. Hún
hefur tekið að sér ýmis verkefni innan heilsugæslunnar
og nú síðast sem skólahjúkrunarfræðingur
framhaldsskólanema. Áður en hún tók við því starfi var
hún fagstjóri hjúkrunar á Heilsugæslunni í Glæsibæ. „Ég
hef starfað í heilsugæslunni í öllum mögulegum störfum
og tók diplómanám og bætti við mig BS-gráðu í hjúkrun.
Ég hef unnið á heilsugæslunni Glæsibæ og Miðbæ en
lengst vann ég á heilsugæslunni í Árbæ, þar var ég svo
lánsöm að læra af frábærum hjúkrunarfræðingum sem
urðu líka vinkonur mínar og eru það enn.“
Skólaheilsugæsla nauðsynleg þjónusta
Hvernig hefur þú komið þér og þjónustunni á framfæri,
vita nemendur af þér? „Ég er búin að fara í allar
Krossgötur í MS en það er einnar einingar áfangi fyrir
nýnema sem felst í því að mæta, vera virk og fá kynningu
á ýmsu í lífinu, m.a. heilsueflingu og forvörnum. Svo
fór ég með kynningu til nemenda á þriðja ári í áfanga í
næringarfræði en ég hef sérstakan áhuga á því og næringu
ungmenna. Í FÁ fór ég inn í nokkra bekki og kynnti mig
og þá þjónustu sem ég býð upp á og sé fram á að vera
með kynningu og fræðslu á þessari önn líka.“
Jóhanna hefur, eins og fyrr segir, einlægan áhuga
á heilsu, næringu og hreyfingu, sjálf er hún mikill
hlaupagarpur og hefur til að mynda tekið þátt í um
30 maraþonum, bæði hér heima og erlendis. Þessi
áhugi á heilsueflingu nýtist vafalaust til að hvetja
framhaldsskólanema til heilsueflingar. „Ég hef áhuga á
svo mörgu að ævin mun ekki endast til að gera nema
hluta af því sem mig langar til að gera, ég er svo heppin
að mörg áhugamál tengjast vinnunni eins og heilsuefling
og alhliða heilsuvernd. Það er raunar minn draumur
að heilsugæsla í framhaldsskólum eflist. Þegar ég var
yfirhjúkrunarfræðingur hjá heilsugæslu Miðbæjar
fylgdist ég með farsælu hjúkrunarstarfi í MR og varð enn
sannfærðari um tilgang heilsugæslu í framhaldsskólum.
Með því að grípa inn í heilsutengdan vanda snemma
og þannig minnka skaða er líka hægt að fyrirbyggja
ýmislegt.“
Sjálf hefði Jóhanna viljað geta leitað til hjúkrunar-
fræðings á sínum framhaldsskólaárum. „Ég hefði
viljað hafa skólaheilsugæslu í Flensborg þegar ég
var nemandi þar. Ég var utan af landi og þekkti