Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2023, Blaðsíða 77

1. tbl. 99. árg. 2023 | Tímarit hjúkrunarfræðinga 77
Endurkoma í vinnu eftir fæðingarorlof getur verið krefjandi fyrir mæður sem þurfa að samræma
vinnu og fjölskyldulíf og má segja að um sé að ræða ákveðinn vendipunkt þar sem konan
upplifir starfsumhverfi sitt á ný í gegnum breytta sjálfsvitund (Ladge o.fl., 2018; Little og
Masterson, 2021). Í ljósi þess að hjúkrunarfræðingastéttin er kvennastétt með fjölda kvenkyns
stjórnenda, og að stór hluti þeirra er á barneignaraldri (Guðbjörg Pálsdóttir o.fl., 2017; Hagstofa
Íslands, 2020), eru þættir tengdir fæðingarorlofi og endurkomu í vinnu viðfangsefni sem krefst
nánari athugunar. Tilgangur rannsóknarinnar er að dýpka skilning og auka þekkingu á reynslu
hjúkrunarstjórnenda af endurkomu í vinnu eftir fæðingarorlof. Rannsóknarspurningin er: Hver
er reynsla hjúkrunarstjórnenda af endurkomu í vinnu eftir fæðingarorlof?
Skortur á hjúkrunarfræðingum, undirmönnun og álag í starfi er þekktur vandi í alþjóðlegu
samhengi (WHO, 2020) og Ísland er þar engin undantekning (Heilbrigðisráðuneytið, 2020).
Einkenni kulnunar í starfi eru orðin algengari og hlutfall hjúkrunarfræðinga sem áætla að
hætta í núverandi starfi fer vaxandi (Jana Katrín Knútsdóttir o.fl., 2019). Mikið vinnuálag og
ójafnvægi á milli vinnu og einkalífs eru meðal þátta sem ýta undir ætlun hjúkrunarfræðinga
um að skipta um starf eða, í versta falli, hætta að starfa við hjúkrun (Moloney o.fl., 2018).
Streita í starfi hjúkrunarstjórnenda er einnig þekkt vandamál (Adriaenssens o.fl., 2017). Meðal
algengra álagsþátta er rík krafa um að vera aðgengileg allan sólarhringinn (Steege o.fl., 2017)
og stór hluti af tíma stjórnenda virðist fara í óvænt og óskilgreind samskiptatengd verkefni
(Sveinsdóttir o.fl., 2018). Í starfsumhverfi sem verður sífellt flóknara og meira krefjandi telja
stjórnendur sig vanta formlegri þjálfun og leiðsögn (Cabral o.fl., 2019). Rannsóknir hafa sýnt
að meðal helstu orsaka fyrir vanlíðan í starfi eru mikið álag, skortur á stuðningi í starfi og
skortur á áhrifum á eigin störf (Hjördís Sigursteinsdóttir, 2020; Jana Katrín Knútsdóttir o.fl.,
2019). Mönnunarvandi er meðal þess sem veldur álagi í starfi og hjúkrunarfræðingar telja
ófullnægjandi mönnun hafa neikvæð áhrif á stuðning við mikið veika sjúklinga, faglegt samráð
og daglega starfsemi deildar (Jana Katrín Knútsdóttir o.fl., 2019).
Þegar kemur að heilsu og velferð í starfi hjúkrunarstjórnenda liggur ábyrgð á starfsumhverfi og
forvörnum hjá yfirmönnum þeirrar heilbrigðisstofnunar sem þeir starfa hjá. Lögum samkvæmt
er ráðgjafi þeirra Vinnueftirlit ríkisins og ber atvinnurekanda að gera skriflega áætlun með
yfirliti álagsþátta og forvarna (Þingskjal nr. 46/1980). Rannsóknir hafa sýnt að stuðningur
stjórnenda er einn áhrifaríkasti þátturinn til að efla starfsánægju og koma í veg fyrir kulnun
í starfi (Jana Katrín Knútsdóttir o.fl., 2019; Turgut o.fl., 2020). Hönnun starfsumhverfis er að
sama skapi áhrifarík leið til að bæta starfsánægju og þættir svo sem vinnuaðstæður, sjálfstæði í
ákvarðanatöku, endurgjöf frá öðrum og fjölbreytni verkefna vega þungt (Arney Einarsdóttir o.fl.,
2019). Innri starfshvöt er einnig mikilvæg þegar kemur að starfsánægju og starfsmannaveltu hjá
hjúkrunarfræðingum (Zeng o.fl., 2022).
INNGANGUR
Ritrýnd grein | Peer review
Höfundar
ALMA RÚN VIGNISDÓTTIR
hjúkrunarfræðingur MS og
deildarstjóri á Sóltúni Heilsusetri
DR. SIGFRÍÐUR INGA KARLSDÓTTIR
prófessor við Heilbrigðis- viðskipta-
og raunvísindasvið Háskólans á
Akureyri
DR. SIGRÚN GUNNARSDÓTTIR
prófessor við Viðskiptafræðideild
Háskóla Íslands
,,Þetta samviskubit yfir
því að standa sig illa á
báðum stöðum“. Reynsla
hjúkrunarstjórnenda af
endurkomu í vinnu eftir
fæðingarorlof