Úrval - 01.10.1955, Blaðsíða 25

KÍNVERSKIR KAPlTALISTAR 1 KRÖFUGÖNGU
23
verksmiðjan að hætta störfum,
en hóf framleiðslu aftur árið
eftir, Samkeppni Ameríku-
manna var þá úr sögunni og
kommúnistastjórnin, sem hafði
mikla þörf fyrir sement, gerðist
góður kaupandi. Smám saman
gat verksmiðjan, sem nú hefur
yfir 1000 manns í þjónustu
sinni, aukið afköst sín upp í
400 lestir á dag. Weng vænti sér
einskis góðs þegar Chiang-kai-
shek beið ósigur. En hermenn
kommúnista fóru ekki með ráni
og gripdeildum. Slíkt var óþekkt
í Kína. Eins og allir aðrir iðn-
rekendur fullyrti Weng, að eftir
þriggja ára magnaða verðbólgu
hefði kommúnistum tekizt að
koma verðlagi og verðgildi pen-
inganna á fastan grundvöll.
Stjórnin hafði heitið einkafram-
leiðendum því, að þeir skyldu
fá að reka starfsemi sína áfram
óáreittir. Weng sagði, að það
hefðu fyrst og fremst verið eig-
ur hinna voldugu Kuomitang-
fjölskyldna, smyglara og fé-
sýslumanna, sem gerðar voru
upptækar.
Sumarið 1954 hafði i’íkis-
stjórnin fallist á að leggja auk-
ið fjármagn í fyrirtæki Wengs
og gerðist þannig meðeigandi.
Weng og fjölskylda hans eiga
þó enn meirihlutann og fá á-
fram arð af hlutafé sínu. En
hve lengi verður það? Weng er
vel ljóst, og fer ekki í laun-
kofa með bað, að verksmiðja
hans muni fyrr eða síðar verða
þjóðnýtt, og að hann muni þá
ekki lengur fá neinn arð. „En
þegar sá tími kemur,“ bætir
hann við, „mun ég áfram verða
forstjóri og án efa fá í hendur
stjóm fleiri slíkra fyrirtækja og
skipa þannig stöðu, sem að
minnsta kosti mun verða vel
launuð. Ennþá eru lifnaðarhætt-
ir mínir hinir sömu og á stiórn-
arárum Chiang-kai-shek.“ Saga
Wengs verksmiðjueiganda ligg-
ur ljós fyrir: hann hefur sem
fyrrverandi einkaframleiðandi
gefið sig á vald kommúnistum,
sem smátt og smátt hafa gert
hann að tæknisérfræðingi. Weng
fórnaði verksmiðju sinni á alt-
ari sósíalismans. I staðinn er
hann verndaður gegn amerískri
samkeppni og honum tryggður
markaður fyrir framleiðslu sína
fyrir hagstætt verð. Og Weng
telur, að þótt hann eigi eftir að
missa öll hlutabréf sín og eign-
arhald sitt á verksmiðjunni,
muni hann eftir sem áður hafa
góða afkomu.
Annar „kapítalistinn", sem
ég kynntist — við skulum kalla
hann Chu — var ekki kominn
eins langt á leið til sósíalisma.
Hann hafði ekki enn fengið til-
kynningu um, að ríkið væri
„reiðubúið" að gerast aðalhlut-
hafi í fyrirtæki hans. Hann hafði
þó sótt um það, því að „rekst-
urinn gengur betur, ef stjórnin
er hluthafi," sagði hann.
Chu tók á móti mér á
sunnudegi í hinu fagra húsi
sínu, sem stóð í þokkalegu íbúð-
arhverfi. Allur húsbúnaður var