Bókasafnið - 01.01.2002, Side 15

Hólmfríður Tómasdóttir
Lýsir
Myndlist í íslenskum handritum
ILandsbókasafni íslands - Háskólabókasafni er
varðveittur í handritum sögulegur menningar-
arfur sem er mikill að vöxtum. Með aukinni
tækniþekkingu á allra síðustu árum hafa opnast
möguleikar á að gera þetta efni aðgengilegra en áður
og nægur áhugi er fyrir hendi hjá fólki á mismunandi
fræðasviðum að vinna verkefni sem stefna að því
markmiði.
Lýsir er eitt slíkra verkefna. Nafnið er dregið af
orðinu lýsing sem fyrrum var notað um myndskreyt-
ingu handrita. Verkefnisstjóri er Ásrún Kristjánsdótt-
ir myndlistarmað-
ur og hönnuður.
Hún var yfirkenn-
ari við Myndlista-
og handíðaskóla ís-
lands í 14 ár. Henni
til aðstoðar er
Hákon Skúlason
bókmenntafræði-
nemi en hann hóf
störf við verkefnið
sem styrkþegi Ný-
sköpunarsjóðs.
Einnig hefur Jón
Proppe listgagn-
rýnandi aðstoðað
við mótun verkefn-
isins.
Lýsir er sjálf-
stætt verkefni sem hefur fagráð á bak við sig. Fag-
ráðið var formlega stofnað í september 2001 og skipa
það Eiríkur Þorláksson frá Listasafni Reykjavíkur,
Sverrir Tómasson frá Stofnun Árna Magnússonar á
íslandi, ásamt þeim Ásrúnu Kristjánsdóttur verk-
efnisstjóra, Jóni Proppe og Hákoni Skúlasyni. Verkið
er unnið í samstarfi við Landsbókasafn íslands -
Háskólabókasafn sem lætur í té vinnuaðstöðu en það
auðveldar allan aðgang að handritunum.
Markmið og umfang
Markmið verkefnisins er að skoða og skrá allt mynd-
efni í íslenskum handritum síðari alda ogbirta mynd-
irnar ásamt skráningu í vönduðum gagnagrunni sem
hægt verði að nálgast á netinu. Verkefnið er grunn-
rannsókn sem felst í því að ljósmynda og safna
saman í gagnagrunn myndum og öðrum skreyting-
um í handritum ásamt skráningu sem segir til um
hvar frumrit myndar er að finna. í handritadeild
Landsbókasafns eru um 15.000 handritsmúmer, en
handritin eru flest skrifuð á 17., 18. og 19. öld. Myndir
í þessum handritum skiptia þúsundum og áætlað
hefur verið að í hverjum 1000 handritum séu um það
bil 10.000 myndir og skreytingar. Myndirnar lýsa fjöl-
breyttri og oft persónulegri myndlistarhefð og eru
sumar þeirra í litum. Viðfangsefni handritahöfunda
eru afar fjölbreytt;
mikið er um kristi-
legt efni og eru
uppskriftir af sálm-
um og kristilegum
textum oft ríkulega
myndskreyttar á
viðeigandi hátt.
Einnig fær skemmti-
efni, svo sem kon-
unga- og hetjusög-
ur tilheyrandi skreyt-
ingar. Mörg hand-
ritanna bera þess
vitni að menn hafi
verið áhugasamir
um lífið í náttúr-
unni og í hand-
ritum sem fjalla
um rannsóknir á dýra- og jurtaríkinu eru fallega gerð-
ar myndir með textunum. Augljóst er að sjávarlífið
hefur sérstaklega heillað. Hugmyndaheimur og
ímyndunarafl forfeðra okkar birtist í handritunum í
formi flókinna og hugmyndaríkra teikninga af
skrímslum, galdrastöfum og fjölda ýmissa tákna.
Myndirnar virðast í mörgum tilfellum fremur hafa
verið ætlaðar til að hjálpa lesandanum að skilja text-
ann en sem skreytingar. Augljós dæmi um það eru
vandlega unnar skýringamyndir með stjörnu- og
stærðfræðirannsóknum.
í sumum handritum má finna síður sem eru listi-
lega skipulagðar og er mikið hugvit og vinna lögð í
skrautlega upphafsstafi. Slíkar síður verða í heild
sinni að myndrænu listaverki.
*.» ta, Oj ot.jm, S&. ínfr trt ,
VI 'HntSi Vnbmau , Mt tf W Wía
'n*'tuftiK cn Vn’ba
^íffica
Jíeðisfui:
MoimmTmjDom*
fttijfoCBiBafkr
A‘(lr II yhm liifn'DW wn vih«fuct>,4ia
eie m 'm Hfjw' s»*í wfoj'ii
, 1 Tnicítd cÖJ ‘ v
-fcsH? III!: •pntVffitíojfifDuifm/.fjwímal]
>#r v
.ÖCVl | clTifaV«Vu^u‘ wiri«dnglti)í
v í* VH Aíafls’?oahuttiufiiaf
T VUImSwA**" ^wil vmUi) >
?V
Bókahnútur úr lögbókfrá 1681.
BÓKASAFNIÐ 26. ÁRG. 2002
13