Bókasafnið - 01.01.2002, Qupperneq 71

Gróa Finnsdóttir
Ljósmyndarar
á íslandi 1845-1945
Ritdómur
Höfundar sagnfræðirita hafa í aldanna rás
leitast við að gefa sem skýrasta mynd af
þeim atvikum sem um ræðir með hinu
ritaða orði einvörðungu. Þannig hafa við-
burðir sögunnar verið settir inn í ákveðið umhverfi,
en fólkið sem knýr fram atburðarás sögunnar hefur
oft á tíðum orðið að óljósum myndum í hugskoti les-
andans, þannig að hinn huglægi drifkraftur sem sjá
má í andliti hverrar manneskju nær ekki að vekja upp
grundvallarspurninguna: af
hverjuF í seinni tíð hafa þó
höfundar heimildarita í
auknum mæli leitast við að
lýsa bækur sínar með ljós-
myndum til stuðnings efni-
viðnum og í dag kemur vart
út það fræðirit sem ekki er
ríkulega myndskreytt.
Á liðnu hausti gerðist hins
vegar sá menningarviðburður
hérlendis að út kom mikið og
merkt sagnfræðirit, bókin
Ljósmyndarar á íslandi 1845-
1945 eftir Ingu Láru Bald-
vinsdóttur, sagnfræðing og
forstöðumann myndadeildar
Þjóðminjasafns íslands.
Mörgum mun þó vafalaust
hnykkja við þegar sagt er
sagnfrœðirit um bók sem er að
langmestum hluta ljósmynd-
ir og vissulega er hér fyrst og
fremst um ljósmyndaverk að
ræða. Því telst ritið til ljós-
myndasagnfræði, fræðigrein-
ar sem er tiltölulega ný af nálinni, einkum hér á
íslandi, og hlýtur því að teljast afar kærkomin öllum
þeim sem fást við rannsóknir á sögu og þjóðlífi
íslendinga. Aldarlöng saga þjóðarinnar, frá 1845-1945,
er hér sögð á ferskari og ágengari hátt en sést hefur
þar sem lesa má í sálarlíf fólks, nokkuð sem sagn-
fræðin hefur alltof lítið fengist við í gegnum tíðina.
Hvaða sögu segir það okkur til dæmis að bláfátækt
alþýðufólk lagði oft á sig löng og erfið ferðalög til láta
taka af sér ljósmyndir á bernskuárum þessarar
listgreinar? Ljósmyndirnar í bókinni vekja upp slíkar
spurningar en veita jafnframt svör við öðrum og
varpa þannig Ijósi á líf fólks og ýmsa atburði þessa
tímabils. Bókin hlýtur því að teljast ómetanlegt
heimildaverk fyrir þá sem stunda alvöru söguskoðun,
einkum þar sem gamlar ljósmyndir hafa verið
óaðgengilegar og lítt rann-
sakaðar. Því eru það orð að
sönnu sem höfundur segir í
formála bókarinnar að „til
þess að Ijósmyndaarfurinn verði
nýttur skynsamlega og af sömu
virðingu og önnur söguleg gögn
er nauðsynlegt að til staðar sé
handbœrt rit með grundvaUar-
þekkingu á sögu Ijósmyndunar
og starfstíma einstakra Ijós-
myndara." (s.7)
Fyrsti hluti bókarinnar er
einmitt helgaður sögu ljós-
myndunarinnar. Getið er
hinna erlendu frumkvöðla
hennar, s.s Daguerre, Niépce
og Talbot og þróun Ijós-
myndatækninnar sem átti
sér stað laust fyrir miðbik 19.
aldar. Síðan er fjallað um
hvernig áhrif þessarar nýju
uppgötvunar bárust til ís-
lands, ekki síst fyrir til-
stuðlan erlendra ljósmynd-
ara sem hingað komu með
erlendum ferðalöngum og mismunandi áherslur
þeirra við val á myndefninu. Flestir höfðu þeir áhuga
á landslagi, húsagerð og búningum þessarar fram-
andi þjóðar, en aðrir tóku einstakar myndir af fólki og
daglegum störfum þess. Getið er frumkvöðlastarfs
Sigfúsar Eymundssonar, fyrsta íslendingsins sem
hafði ljósmyndun að aðalstarfi og síðan er saga
Ljósmyndarar
Á ÍSLANDI
Photographers of lceland
1845-1945
INGA Ura baldvinsdöttir
BÓKASAFNIÐ 26. ARG. 2002
69