Bókasafnið - 01.01.2002, Síða 18

Astrid Margrét Magnúsdóttir
Mat á kennslu í
upplýsingalæsi á háskólastigi
Tillögurfyrir Bókasafn Háskólans á Akureyri
Inngangur
Grein þessi er byggð á meistaraprófsritgerð Astrid
Margrétar Magnúsdóttur, An eualuation o/ information
literacy initiatiues in higher education : implications for the
Uniuersity of Akureyri Library, sem unnin var við há-
skólann í Loughborough í Englandi árið 2000. Mark-
mið ritgerðarinnar var að rannsaka hvernig kennslu
og þjálfun í upplýsingalæsi á háskólastigi er háttað.
Það var gert með því að skoða dæmi um kennsluverk-
efni í upplýsingalæsi frá nokkrum heimsálfum en að
lokum voru nokkur þeirra tekin til umfjöllunar og
metin með tilliti til kennsluaðferða og kennslutækni.
Rannsóknin miðaðist við fyrstu þrjú til fjögur námsár
háskólastúdenta. Lokaniðurstöður rannsóknarinnar
voru tillögur um kennslu í upplýsingalæsi fyrir Bóka-
safn Háskólans á Akureyri (BSHA). Hér á eftir fer sam-
antekt um helstu niðurstöður rannsóknarinnar og
hvernig BSHA hefur staðið að framkvæmd og úr-
vinnslu tillagnanna.
Upplýsingalæsi - skilningur
á hugtakinu
Miklar samfélagslegar og tæknilegar breytingar hafa
átt sér stað í þjóðfélaginu og þar með einnig atvinnu-
lífinu með tilkomu Internetsins og þess upplýsinga-
magns sem þar er að finna. Áhrifa þessa gætir greini-
lega í starfsemi háskóla og kennslu þar og er upplýs-
ingalæsi hugtak sem á síðustu tíu árum hefur orðið æ
mikilvægara. Nú er nemendum þörf á að vera bæði
meira sjálfbjarga og sjálfstæðari í upplýsingaleitum
sínum og tryggja þarf að leitir þeirra verði árangurs-
ríkari. Segja má að þróunin hafi verið frá því að kenna
nemendum hvernig þeir eigi að nota ákveðin tæki/-
verkfæri að því að kenna þeim hugtök og aðferðir/-
ferli. Það hafa með öðrum orðum átt sér stað um-
skipti frá bókasafnskennslu til upplýsingalæsis og
endur- og símenntunar. í stað þess að nota hugtakið
bókfræðikennsla og notendafræðsla er hugtakið upp-
lýsingalæsi nú nær allsráðandi.
Bandaríkin
Skilgreining amerísku bókavarðasamtakanna (Am-
erican Library Association - ALA) hefur víða verið
notuð til að skýra hvað upplýsingalæsi er og hefur
BSHA stuðst við hana. Skilgreiningin byggist á þeirri
hugmynd að allir hafi sama rétt á upplýsingum/á að
nálgast upplýsingar til þess að ná árangri í nútíma
upplýsingasamfélagi. Upplýsingalæs einstaklingur er
sá sem veit hvenær upplýsinga er þörf og hefur yfir
að ráða færni til að finna þær, meta gildi þeirra og
hagnýta þær. Upplýsingalæs einstaklingur hefur lært
að læra og afla sér þekkingar vegna þess að hann veit
hvernig þekkingin er skipulögð, hvar hann finnur
réttar upplýsingar og hvernig hann getur nýtt sér þær
á þann hátt að aðrir geti lært af þeim. Færni í upplýs-
ingalæsi stuðlar að og er góður undirbúningur fyrir
símenntun einstaklingsins vegna þess að hann getur
alltaf fundið viðeigandi/réttar upplýsingar fyrir það
verkefni sem hann tekst á við hverju sinni.
Tvö stór bandarísk verkefni í upplýsingalæsis-
kennslu hafa vakið athygli. Það eru verkefni The In-
stitute for Information Literacy (ILL) og The National
Forum on Information Literacy. Vefsíður þessara
verkefna hafa að geyma gagnlegar upplýsingar um
efnið, tilvísanir í lesefni, áhugaverða tengla o.s.frv.
Bretland
í Bretlandi hefur upplýsingalæsi verið skilgreint af
Task Force on Information Sfeills en það varð ljóst strax
og vinna þeirra hófst að Bretland hefur ekki eins
skýrar hugmyndir um upplýsingalæsisfærni og mörg
önnur lönd. Þó er greinilegt að mikill áhugi er á efn-
inu og margt að gerast á þessu sviði þar í landi. í
skýrslunni, SCONUL (Standing Conference of National
and Uniuersity Libraries) Position Paper in Information
Sfeills in Higher Education, sem kom út árið 1999 er sett
fram líkan sem kallað er Information Sfeills Model. Þar
er færni manna skilgreind í sjö þáttum þar sem við-
komandi þróast frá því að vera byrjendur í notkun
16
BÓKASAFNIÐ 26. ÁRG. 2002