Bókasafnið - 01.01.2002, Page 34

það má ljóst vera að það kostar bæði mikla vinnu og
fé að byggja upp þess háttar efnisaðgang.
Efnisgáttir á Norðurlöndunum
Á Norðurlöndum hefur í nokkur ár verið unnið að
þróun faggátta á ýmsum efnissviðum. Ýmist hafa
löndin komið sér upp sérstökum rafrænum bóka-
söfnum á landsvísu og þessi vinna fer fram á vegum
þeirra eða að unnið er að þeim fyrir tilstuðlan þjóð-
bókasafna eða annarra samræmingaraðila í málefn-
um bókasafna.
í öllum tilvikum eru þetta samstarfsverkefni
margra bókasafna
Danir hafa við uppbyggingu Danmarks Elektron-
iske Forsknings og Folkebibliotek (DEFF), www.deff.dk
ákveðið að gera tilraun með að þróa sex faggáttir á
ákveðnum fræðasviðum.
Þeir hafa lagt í þetta mikla samræmingarvinnu og
peninga og verkið er unnið undir sameiginlegum
hatti stafræna rannsóknarbókasafnsins danska.
Þeir hafa notað heimasmíðað skráningarkerfi frá
Danmarks tekniske videncenter sem virðist ekki hafa
gengið nógu vel.
í Svíþjóð hafa bókasöfn á ákveðnum fræðasviðum
tekið sig saman um þessa vinnu. Þar hefur samræm-
ingin hins vegar nær engin verið en BIBSAM, http://
www.kb.se/bibsam/ansvbibl/gateways.htm hefur þó
frá árinu 1998 reynt að stuðla að þessari vinnu með
tilmælum til svokallaðra ábyrgðarsafna „ansvars-
bibliotek“ og fjárhagslegum stuðningi.
Þar er líka leitarkerfið Svesök www.svesok.kb.se
sem leitar í sænskum vefsíðum og þar er hægt að
skrá inn efni. Svesök er einskonar þjóðbókaskrá yfir
sænskt efni á Internetinu og er rekið af Konunglega
bókasafninu sænska.
í Noregi fer þessi vinna fram hjá BIBSYS www.
bibsys.no/emneportal og er samvinnuverkefni
norskra háskóla- og framhaldsskóla. Sérstakur stýri-
hópur var myndaður með aðilum frá hinum ýmsu
söfnum til að stjórna vinnunni. Á heimasíðu BIBSYS
segir að mikilvægt sjónarmið í þessu sambandi sé að
samnýta þá vinnu sem þegar fer fram á söfnunum
við að byggja upp fagsíður og tenglasöfn. Þar er það
talinn kostur að efnisgáttirnar séu klæðskerasniðnar
að þörfum mismunandi notendahópa. Auk þess er
líka vísað í utanaðkomandi efnisgáttir. Norðmenn
nota ROADS kerfið við skráninguna.
Þeir styðjast eins og fleiri við Dublin Core sem
metadata-form og flokka eftir Dewey flokkunarkerf-
inu.
í Finnlandi er á finnska sýndarbókasafninu (Finn-
ish virtual library) http://www.jyu.fi/library/ virtua-
alikirjasto/engvirli.htm, sem er einn liður í FinELib,
vísað á efnisgáttir á 50 efnissviðum. Flestar þeirra eru
finnskar en nokkrar efnisgáttir annarra landa eru
þarna með.
Til safnsins var stofnað árið 1996 af fimm háskóla-
bókasöfnum en þáttakendur eru nú 19 rannsóknar-
bókasöfn. Það fær fjárframlög frá finnska mennta-
málaráðuneytinu.
Gagnagrunnarnir eru vistaðir á nokkrum bóka-
safnanna en aðalsafnið er Jyváskylá háskólabóka-
safnið. Finnar nota ROADS kerfið til skráningar efnis-
ins. Hægt er að leita í öllum ROADS gagnagrunnunum
samtímis.
í þessu sambandi má einnig nefna Evrópuverkefn-
ið RENARDUS http://www.renardus.org, sem finnska
sýndarbókasafnið á aðild að. Þar er unnið að not-
endavænum aðgangi að menningar- og vísindalegu
efni á Internetinu, sem framleitt er í Evrópu. Stefnt er
að því að útbúa sameiginlega aðgang „Academic Sub-
ject Gateway Service Europe". Það eru 12 stofnanir frá
7 Evrópulöndum sem taka þátt í þessu verkefni. Þegar
er hægt að skoða og prófa RENARDUS aðganginn.
Það má velta því fyrir sér hvort Norðurlöndin öll
gætu ekki í framtíðinni lagt til efni í RENARDUS og
þar með væri tryggður efnisaðgangur að norrænu
efni.
Af svörum við fyrirspurn minni á Skruddu má
ráða að örfá íslensk sérfræðisöfn leggja til eða hafa
einhvern tíma lagt til efni í erlendar faggáttir. Þetta er
þó í mjög litlum mæli. Hvort sem það er vegna smæð-
ar, fjárskorts, áhuga- eða forystuleysis íslenskra
bókasafna, þá hafa þessi mál varla verið rædd hér
fyrr en nýlega þó svo að mikil umræða um þau hafi
verið í nágrannalöndunum í nokkur undanfarin ár.
Niðurstaða
Þó að ekki verði farið út í að þróa sérhæfðar efnisgátt-
ir hér á landi, nema e.t.v. í smáum stíl og um íslenskt
efni, þá þurfum við að mínu áliti að veita skipulega
faglegan efnisaðgang til að þjóna fræðasamfélaginu
hér.
Að mínu áliti væri rafrænt bókasafn eða vefað-
gangur á landsvísu, sem unninn væri af íslenskum
bókasöfnum með vísunum í og frá vefsíðum sér-
fræðisafna okkar og almenningsbókasafna ákjósan-
legur vettvangur til að hýsa faggáttir og annarskonar
faglegan efnisaðgang að stafrænum heimildum.
Saman gætu vefir allra íslenskra bókasafna
þannig orðið hlutar af stærri heild og hægt væri að
samnýta alla þá faglegu vinnu sem þau hafa lagt í
eigin vefsíður og oft sérhæfðu gagnasöfn. Faglegur
efnisaðgangur væri þannig samvinnuverkefni safn-
anna allra, þar sem bókaverðir á hinum margvíslegu
sérfræðisöfnum og almenningssöfnum gætu lagt til
sérfræðiþekkingu sína við að byggja hann upp.
Ef við erum á þeirri skoðun að æskilegt sé að
byggja upp einn aðgang að rafrænu bókasafni á ís-
landi þyrfti að skipuleggja verkefnið með þátttöku
allra safnategunda.
32
BÓKASAFNIÐ 26. ÁRG. 2002