Bókasafnið - 01.01.2002, Síða 72

þessarar nýju listgreinar ítarlega rakin allt til ársins
1945 og lokast þar með það aldarlanga tímabil sem
bókin spannar. Þessum sögulega hluta bókarinnar er
skipt í fjóra kafla þar sem miðað er við markverðar
stiklur í ljósmyndun hérlendis, eins og þróun
atvinnuljósmyndunar og síðan áhugaljósmyndun.
Meginhluti bókarinnar er ljósmyndaratal sem
skipt er í þrjá kafla; sjálfstætt starfandi ljósmyndara,
aðra ljósmyndara sem stunduðu ljósmyndun en ekki
sem aðalstarf og að lokum er kafli um íslenska ljós-
myndara sem störfuðu á erlendri grund. í ljósmynd-
aratalinu fær hver ljósmyndari eina til tvær bókar-
opnur þar sem getið er foreldra og móður- og föður-
foreldra, maka og barna auk búsetu. Þá er fjallað um
nám, störf, félagsstörf og þess háttar, helstu sýningar
ljósmyndaranna og ritstörf. Jafnframt er þeirra ljós-
myndanema getið sem störfuðu hjá viðkomandi
ljósmyndara og annars þess sem markvert getur tal-
ist. Með hverju æviágripi fylgir síðan mynd, oftast
frummynd, sem höfundur telur dæmigerða fyrir við-
komandi ljósmyndara og verk hans.
í þriðja hluta verksins er aðseturs ljósmyndar-
anna getið ásamt staðsetningarkorti og síðan er
vandað yfirlit yfir þær heimildir sem notaðar hafa
verið varðandi hvern ljósmyndara fyrir sig. Því næst
fylgir ensk þýðing yfir íslensk lykilorð sem koma fyrir
í ljósmyndaratalinu og einnig þýðing á sagnfræðilega
inngangskaflanum. Að síðustu fylgir heimildaskrá,
myndaskrá og nafna- og atriðisorðaskrá.
Gífurleg rannsóknarvinna og erfið liggur að baki
þessa verks, einkum vegna þess hve lítið er til af rit-
uðum heimildum um ljósmyndarana almennt og þá
oft erfitt að ná til þeirra heimilda, s.s. einkabréfa.
Sömuleiðis reyndist afar erfitt að afla hlutaðeigandi
mynda en þar var að stórum hluta stuðst við hið
mikla og vandaða myndasafn í myndadeild Þjóð-
minjasafnsins ásamt Ljósmyndasafni Reykjavíkur.
Því er það eftirtektarvert hversu einstök þessi bók er
að allri gerð, einkum þó fyrir fágun og sjaldgæfa ná-
kvæmni í öllum vinnubrögðum. Hér eru ekki farnar
troðnar og auðrataðar slóðir við heimildaöflun og
efnisframsetningu, heldur er jafnan leitast við að
þaulkanna og sannreyna allar leiðir uns heilsteyptri
og sannri mynd er náð af viðfangsefninu. Sést það
kannski best þegar skoðaður er hinn langi listi við-
mælenda höfundar sem hann hefur talað við til að
styrkja og bæta við þær rituðu heimildir, prentaðar
sem óprentaðar, sem hann hafði þegar aflað. Sem
fræðirit á bókin vart sinn líka hvað uppsetningu varð-
ar þar sem hægt er að nálgast viðfangsefnið nánast
frá öllum þeim sjónarhornum sem rannsóknir gætu
hugsanlega beinst að. Ber þar að sjálfsögðu hæst ljós-
myndaratalið sjálft og rökleg kaflaskipting þess inn-
byrðis, staðsetningu ljósmyndaranna á íslandskort-
inu og svo hina vönduðu og ómetanlegu heimilda-
skrá yfir þær heimildir sem sjálft ljósmyndaratalið
styðst við, þar sem raðað er samkvæmt nöfnum
ljósmyndaranna. Heimildaskráin við bókarlok, ásamt
myndaskrá og nafna- og atriðisorðaskrá eru óvenju
viðamiklar og settar upp af natni, smekkvísi og sam-
ræmi. Sömuleiðis eiga hönnuður bókarinnar, Sigríður
Bragadóttir ásamt Ingvari Víkingssyni, sérstakt hrós
skilið fyrir útlit allt sem er til fyrirmyndar og mynda-
bakstimplar ljósmyndaranna á innanverðri kápu og á
saurblöðum gefa bókinni sérlega listrænt yfirbragð.
Styrkur bókarinnar er þó ekki hvað síst fólginn í ljós-
myndunum sjálfum, einstakri prentvinnslu á þeim
og fjölbreytilegu vali þar sem hver mynd segir okkur
djúpstæða og áhrifamikla sögu, sögu sem ekki yrði
sögð ella. Myndirnar fá líka að njóta sín enn frekar
sem listaverk með því að þeim er gefið gott rými sem
umgjörð og undir hverri mynd er haldgóður skýring-
artexti.
Höfundur hnykkir síðan á vönduðum vinnubrögð-
um sínum með því að sýna enskumælandi lesendum
þá tillitssemi að birta enskar þýðingar á lykilorðum
úr sjálfu ljósmyndaratalinu, auk þýðingar á fyrsta
hluta bókarinnar um sögu ljósmyndunar á íslandi,
þar sem Anna Yates snarar textanum af alkunnu
öryggi yfir á enska tungu ásamt Helen S. Maclean.
Eins og þegar hefur komið fram er nær ómögulegt
að færa fram rökstuddar ábendingar um hnökra á
þessu verki. Það eina sem hugsanlega mætti betur
fara er bókbandið sjálft, því þótt bókin sé bundin í
hörð spjöld þá virðist bandið ekki veigamikið. Og þar
sem bókin er þykk og verður án efa mikið notuð er
því hætta á að bandið gefi sig þótt innihaldið standi
eftir um aldir, ljóst og sterkt og áhrifamikið.
Það er hneyksli, og ég vil meina hrein handvömm,
að þetta rit var ekki í það minnsta tilnefnt til Hinna
íslensku bókmenntaverðlauna í flokki fræðirita. Að
ólöstuðum þeim ágætu bókum sem þar hlutu náð
vona ég að þeir mætu menn sem þar höfðu völd beiti
fagmannlegri vinnubrögðum í framtíðinni. Höfundi
Ljósmyndara á íslandi 1845-1945, Ingu Láru Baldvins-
dóttur, útgefendum bókarinnar og öðrum aðstand-
endum hennar óska ég til hamingju með aðdáun-
arvert afreksverk.
Inga Lára Baldvinsdóttir
Ljósmyndarar á íslandi 1845-1945
Myndaval: Inga Lára Baldvinsdóttir og ívar Brynj-
ólfsson
Ensk þýðing: Anna Yates, Helen S. Maclean
Hönnun bókar, útlit kápu og umbrot:
Sigríður Bragadóttir og Ingvar Víkingsson
Reykjavík: Þjóðminjasafn íslands og JPVútgáfa,
2001
ISBN 9979-761-31-8
519 bls.
70
BÓKASAFNIÐ 26. ÁRG. 2002