Gátt - 2004, Qupperneq 28

28
F R Æ Ð S L U M I Ð S T Ö Ð A T V I N N U L Í F S I N S
Um mat á raunfærni
Í þessari grein verður gerð tilraun til
að skilgreina hugtakið raunfærni,
varpa ljósi á hvers vegna þetta hugtak
er komið inn í menntaumræðuna á
Íslandi, hvað löndin í kringum okkur
eru að gera og hvaða hlutverki
Fræðslumiðstöð atvinnulífsins gegnir
í þessu sambandi.
Málsháttinn í fyrirsögn greinarinnar
þekkja flestir. Hann felur í sér að við
lærum allt lífið. Þetta eru ekki ný
sannindi. Þau kunna ef til vill að fá aðra merkingu á
næstu árum. Nám og menntun höfum við einkum tengt
formlega skólakerfinu á undanförnum áratugum þótt
áður fyrr hafi verið talað um sjálfmenntað fólk af virðingu.
Með hugtakinu raunfærni og þróun þess er mögulegt að
endurheimta virðingu fyrir námi fólks sem aflar sér
þekkingar og færni með símenntun, starfsreynslu, sjálfs-
námi eða öðrum hætti utan hins formlega skólakerfis.
Norðmenn hafa á síðustu árum tekið nokkra forystu í
málefnum sem varða raunfærni. VOX í Noregi heldur utan
um verkefnið þar í landi. Á heimasíðu þeirra má sjá eftir-
farandi skilgreiningu á raunfærni:
Raunfærni er öll sú þekking og færni sem einstaklingur
hefur aflað sér í formlegu námi, í launaðri eða ólaunaðri
vinnu, félagsstörfum, frístundaiðkun eða á annan hátt
(Vox e.d. 2004).
Raunfærni einstaklings er sem sagt öll sú þekking og
færni sem aflað er í formlegu skólakerfi, óformlegu námi
eða á annan og formlausari hátt. Samkvæmt skil-
greiningu VOX er formleg færni sú færni sem aflað er í
formlegu skólakerfi og viðurkennd með útskrift eða próf-
skírteinum frá formlegum skólayfirvöldum. Óformleg
færni er sú færni sem aflað er í námi utan skólakerfis, til
dæmis hjá símenntunarmiðstöðvum eða með nám-
skeiðum á vinnustað. Þessi færni er oft staðfest með
skírteini eða viðurkenningu á þátttöku í námskeiðum.
Önnur formlausari færni er sú kunnátta og færni sem ein-
staklingur býr yfir en hefur ekki verið skjalfest.
Í skýrslu Norrænu ráðherranefndarinnar „Mat á raun-
færni“ (Validering av realkompetanse), sem gefin var út
árið 2003, kemur fram að allar norrænu þjóðirnar skilja
hugtakið raunfærni sem samanlagða formlega, óformlega
og formlausa færni (TemaNord, 2003).
Mat á raunfærni byggist á þeirri hugmynd að nám fari
ekki eingöngu fram innan formlega skólakerfisins heldur
við alls konar aðstæður og samhengi og að allt nám sé
verðmætt og mikilvægt að það sé skjalfest óháð því hvar
þess hefur verið aflað. Mat á raunfærni fjallar því mikið til
um að breyta raunfærni í formlega færni, þ.e. að einstakl-
ingar fái „pappír“ upp á það sem þeir í raun og veru
kunna. Þannig er mögulegt að skjalfesta færni sem hefur
þróast á formlausan hátt og utan skólakerfisins rétt eins
og færni sem er þróuð í formlegu námi (Andersson o.fl., 2003).
Á undanförnum árum hefur hugtakið fengið aukna athygli
í evrópsku samhengi. Sem dæmi um þessa þróun má
nefna Kaupmannahafnaryfirlýsinguna og sameiginlegar
evrópskar viðmiðunarreglur um mat á óformlegu og
formlausu námi.
Í Kaupmannahafnaryfirlýsingunni frá því í nóvember
2002, sem undirrituð var af 31 menntamálaráðherra
Evrópuríkja, fulltrúum aðila atvinnulífsins og Evrópu-
ráðsins, er lögð áhersla á gefa sérstaklega gaum því
námi sem fer fram utan hinna formlegu menntastofnana.
Einnig er lögð áhersla á mikilvægt hlutverk aðila atvinnu-
lífsins í þróun, mati og viðurkenningu á starfsfærni og
hæfni á öllum stigum (Menntamálaráðuneytið, 2003).
Á vegum Evrópuráðsins hefur verið unnið að sameigin-
legum evrópskum viðmiðunarreglum um mat á óformlegu
og formlausu námi. Markmiðið er að styðja við þróunar-
ferlið þannig að meira samræmi og samanburðarhæfni
verði í matsaðferðum í Evrópu. Sjónum er einkum beint að
eftirfarandi: Mati á námi sem á sér stað innan formlegrar
menntunar, mati á námi sem á sér stað í tengslum við
vinnumarkaðinn og mati á námi sem á sér stað í tengslum
við ýmis sjálfsboðaliða- og félagsleg störf (European
Commission, 2004).
R A U N F Æ R N I M A T
S V O L E N G I L Æ R I R S E M L I F I R
Ingibjörg E. Guðmundsdóttir