Læknaneminn - 01.12.1980, Page 63

Er alcoholismus chronicus sjúkdómur?
Brynleifur H. Steingrímsson læknir
Grein þessi er skrijuð að beiðni Arnmundar Bach-
mans hdl. og Sveins Skálasonar fulltrúa vegna máls-
höfðunar til innheimtu launa sjúklings, sem verið
hafði óvinnufœr vegna alcoholismus chronicus. Gerð
er grein fyrir sjúkdómshugtakinu almennt, en síðan
reynt að skýrgreina alcoholismus chronicus.
Inngangur
Að’ur en tilraun er gerð til þess að skilgreina alco-
holismus sem sjúkdóm, er nauðsynlegt að gera sér
grein fyrir því við hvað er átt með orðinu sjúkdóm-
ur (morbus, disease).
I lœknisfræðilegum orðabókum er sjúkdómur
(disease) skýrgreindur sem starfræn eða vefræn
truflun á líffæri eða hluta likamans.1
En sjúkdómshugtakið á sér miklu djúpstæðari og
lífmeiri rætur. Talið er að frummaðurinn hafi álitið
sjúkdóm vera of eða van (plus eða minus), þ. e.
annað hvort var of mikið af einhverju í likamanum
eða of lítiS.2
Nútíma læknisfræði er talin eiga uppruna sinn
hjá Forn-grikkjum. Læknaskólinn i Knidos kom sér
upp kerfi (classification) sjúkdóma og var sjúk-
dómsgreiningin lögð lil grundvallar allri meðferð.
Þeir töldu að sjúkdómur stafaði af sóttkveikju en
áltu þá ekki aðeins við gerla heldur hvers kyns sólt-
vaka.3
Þannig hóf sjúkdómshugtakið þróun sína, en eft-
ir því sem aldir hafa liðið, hefur það breyst að inn-
taki með breyttri þekkingu og breyttum félags- og
trúarsj ónarmiðum.
Sjúkdómshugtakið hefur verið alfa og omega
læknislistarinnar og seinna læknisfræðinnar frá ó-
muna tíð og grundvöllur allra framfara um skilning
og meðferð á sjúkdómum þeim, sem herjað hafa á
mannfólkið.
Faraldsfraiði
Faraldsfræðin (epidemiology) er sú grein læknis-
fræðinnar, sem helst fjallar um sjúkdómshugtakið
í dag. Faraldsfræðin er hagnýt fræðigrein, sem
styðst við aðrar greinar læknisfræðinnar, svo sem:
1) sjúkdómsgreiningu (clinical medicine),
2) sjúkdómsfræði (pathology), til þess að skýr-
greina sjúkdóma þá, sem hún fjallar um.'t
Flokkaskipun sjúkdóma (classification of dise-
ases ) styðst við tvær megin forsendur:
a) Fólk er greint í hópa vegna sameiginlegra ein-
kenna, sem um leið greinir hópinn frá öðrum
sjúkdómum. Þessi hópur fólks er þá talinn
haldinn sérstökum sjúkdómi (diseases entity).
Dæmi: Sykursýki (diabetes mellitus), geðklofi
(schizophrenia), mænusótt (poliomyelitis).
b) Síðan er sjúkdómum raðað í hópa, sem hafa
sameiginleg einkenni gagnvart öðrum sjúk-
dómum.
Dæmi: geðsjúkdómar, efnaskiplasjúkdómar,
ofnæmissjúkdómar. Viðtekið kerfi5 hefur
þannig þróast í samvinnu þjóða í milli á veg-
um WHO.
Við sjúkdómsflokkunina ráða bæði fræðileg og
hagnýt sjónarmið, enda flokkunin eins gerð til þess
að þjóna sem vopn í baráttu við sjúkdóma eins og
fræðigrein um sjúkdóma. í þessu sambandi gilda því
nokkuð önnur sjónarmið en í philosophy eða rök-
fræði.
l/tn flohkun í sjjúkilóma
Sjúku fólki er skipt í flökka eftir tveimur megin
forsendum faraldsfræðilega séð (criteria). — Hér
verður ekki reynt að draga mörk á milli heilbrigðis
og sjúks.
læknaneminn
61