Læknaneminn - 01.04.1995, Page 44

ORSAKIR BLÓÐHÆGÐA
Blæðing frá efri hluta meltingarfæra 10 %
Blæðing frá smágimi 5 %
Blæðing frá ristli og endaþarmi 85 %
Tafla 2. Orsakir blóðhægða, um 11% blóðhægða
hafa óþekkta orsök.
Æðamisvöxtur og ristilpokar verða síðan alls-
ráðandi hjá sjúklingum 60 ára og eldri (63%) (5).
Sjaldgæfari orsakir eru fjölmargar en í töflu 3 eru
aðeins nefndir þeir sjúkdómar sem vel eru þekktir
sem orsök blóðhægða.
Æðamisvextir eru eins konar hrömunarbreyt-
ingar í æðum slímubeðs (submucosa) þarmanna.
Æðarnar eru óeðlilega þunnar en auk þess þandar og
aflagaðar (Mynd 2). Sjúkdómurinn var lengi van-
greindur enda erfiðleikum bundið að greina
æðamisvöxt við vefjaskoðun. Með tilkomu þarma-
æðamyndatöku upp úr 1970 varð ljóst að um algen-
ga orsök blóðhægða er að ræða ekki síst hjá eldra
fólki (5,6). Æðamisvextir eru aðallega staðsettir á
svæði arteria ileocolica (80%), þ.e.a.s. í botn- og
risristli (7) og finnast í tjórðungi heilbrigðs fólks
yfir sextugt (7). Þeir eru orsök 20-25% blóðhægða
hjá fólki eldra en 60 ára (5,8). Blæðingar frá
æðamisvöxtum eru tíðari hjá sjúklingum með
þrengingu á ósæðarloku (aorta stenosis) en ekki er
vitað af hverju (9).
Mynd 1. Ligamentum ofTreitz (Musculus suspensorius
duodeni). Feneis.
Mynd 2. Æðamisvöxtur (angiodysplasia). Mynd gerð
m.þ.a. sprauta trjákvoðu (resin) í œðarnar.
Mynd 3. Gyllinœð, mynd tekin í endaþarmsspeglun
Ristilpokar eru útbunganir á ristli vegna veik-
leika í ristilvegg þar sem æðar (vasa recta) fara í
gegnum vöðvalag ristilsins. Blæðing verður þegar
gat rifnar á vasa recta í ristilpokanum (2). Fyrir tíð
æðamisvaxta voru ristilpokar taldir algengasta orsök
blóðhægða en nú greinast æðamisvextir í auknum
mæli. Samkvæmt Boley 1977 eru ristilpokar orsök
43% blóðhægða og væntanlega mun hlutur æðamis-
vaxta aukast á komandi árum (6). Ristilpokar verða
algengari með aldrinum og sjást hjá 30-50% fólks
yfir sextugt (10). Talið er að 3-27% sjúklinga með
ristilpoka blæði fyrr eða síðar (11). Þrír fjórðu af
blæðingum vegna ristilpoka eiga rætur sínar að rekja
til risristils enda þótt 90% ristilpoka séu í fall- og
bugðuristli (6). Ekki er aukin blæðingartíðni við
ristilpokasótt (diverticulitis) (12).
Gyllinæð (innri) eru útvíkkaðar bláæðar rétt
innan endaþarmsops (Mynd 3). Blæðing verður er
42
LÆKNANEMINN 1. tbl. 1995 48. árg.