Læknaneminn - 01.10.1996, Side 10

NÁRAKVIÐSLlTfyrrihluti
Faraldsfræði, einkenni
og greining
Tómas Guðbjartsson, Fritz Berndsen, Jónas Magnússon
INNGANGUR
Þótt nárakviðslit láti ekki alltaf mikið yfir sér eru þau
geysialgeng og aðgerðir vegna nárakviðslita eru á með-
al algengustu skurðaðgerða á Vesturlöndum. Allir
læknar verða því að kunna skil á helstu atriðum varð-
andi greiningu og meðferð þeirra. Þessi grein, og síðari
hluti hennar sem birtist í næsta Læknanema, eru ætlað-
ar bæði læknum og læknanemum. Markmið þeirra er
fyrst og fremst að skerpa á hagnýtum atriðum í upp-
vinnslu sjúklinga með nárakviðslit og veita innsýn í
nýjungar í meðferð. Fyrri greinin fjailar um líffærar-
fræði nárans, orsakir nárakviðslita, sjúkdómseinkenni
og greiningu. I síðari greininni verður fjallað um með-
ferð nárakviðslits auk ábendinga, fylgikvilla og árang-
urs skurðaðgerða.
SKILGREININGAR
Kviðslit er skilgreint sem útbungun á lífhimnu
(peritoneum), lífhimnufitu (preperitoneal fat) eða kvið-
arholslíffæri í gegnum meðfædd og/eða áunnin göt eða
veikleika á kviðveggnum (1). Nárakviðslit eru lang-
stærsti hluti kviðslita, eða rúm 80% (sbr. töflu I). Þeim
er oftast skipt í tvennt; hin eiginlegu nárakviðslit # eða
nárahaula (hernia inguinalis) og lærishaula (hernia
femoralis) (mynd 1). Nárahaular skiptast síðan enn frek-
ar í miðlæga (hernia medialis/directa) og hliðlæga haula
(hernia lateralis/indirecta) (sjá nánar í næsta kafla).
Þegar nárakviðslit greinist hjá sjúklingi sem áður hefur
gengist undir kviðslitsaðgerð er talað um endurteldð
kviðslit (hernia recidivans), en greining þess er óháð því
hversu langt er liðið frá aðgerðinni.
Tómas Guðbjartsson stundar framhaldsnám í skurðlœkningum í
Helsingjaborg, Svíþjóð. Fritz Berndsen stundar jramhaldsnám
í skurðUkningum í Karlskrona, Svíþjóð. Jónas Magnússon er
prófessor í handUknisfrœði við Uknadeild Islands ogforstöðu-
Uknir handUkningadeildar Landspítala.
LÍFFÆRAFRÆÐI NÁRANS
0G NÁRAKVIÐSLITA
Flestum ber saman um að líffærafræði nárans sé frek-
ar tyrfm. Til þess að geta skilið meingerð nárakviðslita
og í hverju aðgerðirnar felast verður þó að þekkja hel-
stu kennileiti nárans. Flér á eftir verður stiklað á stóru
en ítarlegri umfjöllun um líffærafræði nárans er að
finna í textabókum (sjá nánar heimildir 4 og 5).
A fósturskeiði færast eistun niður í pung og þá verð-
ur náragangurinn (canalis inguinalis) til en hann teng-
ir punginn við kviðarholið. Náragangurinn er um það
bil 4 cm að lengd og í honum liggur sáðstrengurinn
funiculus). A leið sinni niður í punginn draga eistun
með sér slíður af lífhimnu sem kallast processus vagina-
lis í sáðstrengnum en í pungnum lokast hann af sem
tunica vaginalis* (myndir 2 og3). Ysta lag sáðstrengsins
er m. cremaster sem eru neðstu vöðvaþræðir m. obliqus
internus. en hann er ásamt vöðvunum m. obliqus
externus og m. transversalis burðarás kviðveggjarins á
þessu svæði. Framanvert í sáðstrengnum liggur n. ilion-
inguinalis en hún sést vel þegar sinafell (aponeurosis) m.
obliqus externus er opnað. Þessi taug hefur þýðingu þar
sem hún miðlar húðskyni frá nárasvæði. Sáðstrengur-
inn innheldur einnig sáðrásina (vas deferens) auk æða og
sogæða til eistans (mynd 3).
Innri hringurinn (anulus internus) myndar upphaf
náragangsins hliðlægt en hann liggur um það bil 1 cm
fyrir ofan mitt nárabandið (ligamentum inguinalis)
(mynd 4). Ytri hringurinn (anulus externus) er op á
sinafelli (aponeurosis) m. obliqus externus og liggur rétt
# Samkvæmt íðorðasafni lækna (3) eru orðin kviðslit og
haull hvort tveggja þýðing á erlenda orðinu hernia.
Til þess að forðast misskilning er í þessari grein orðið
haull notað bæði fyrir hin eiginlegu nárakviðslit
(samanber nárahaull), og lærishaula. Orðið nárakviðslit er
síðan notað sem samheiti fyrir bæði nára- og lærishaula.
LÆKNANEMINN
8
2. tbl. 1996, 49. árg.