Læknaneminn - 01.10.1996, Síða 34

Meðferð gigtsjúkdóma: Fyrri hluti
getur því í mörgum tilfellum ekki einungis dregið úr
líkum á þvagsýrugigtarköstum heldur jafnframt haft já-
kvæð áhrif á önnur vandamál. Minnkuð neysla á púrín-
ríkri fæðu (innmatur, laxfiskar, skelfiskur, baunir, spí-
nat o.fl.) lækkar þvagsýrugildi í blóði en sú lækkun er
óveruleg og nægir sjaldnast til að fyrirbyggja gigtarköst.
Réttast er að ráðleggja sjúidingum að gæta hófs í neyslu
púrínríkrar fæðu en ekki ástæða til að banna hana.
Vínandi eykur þvagsýruframleiðslu og dregur úr út-
skilnaði um nýrun. Sjúklingar ættu að gæta mikils hófs
í áfengisneyslu. Ein algengasta orsök þvagsýrugigtar
sem svarar illa lyfjameðferð er of mikil áfengisnotkun.
Ymis Iyf (t.d. þvagræsilyf, cylcosporin A og lágskammta
aspirin ) hæklta þvagsýrugildi og í hverju tilfelli þarf að
meta hvort ástæða sé til að breyta lyfjameðferð.
2. Fyrirbvggiandi lvfiameðferð
Þvagsýrugigtarköst koma helst þegar breyting verður
á þvagsýrugildum í bióði, bæði þegar gildi hækka og
lækka. Þess vegna á aldrei að hefja þvagsýrulækkandi
lyfjameðferð í bráðu kasti og það er góð regla að gefa
colchicine 0.5mg/dag fyrstu 3-6 mánuðina eftir að
þvagsýrulækkandi lyfjameðferð hefst til að fyrirbyggja
nýtt kast.
2a. Einstaklingar sem fá sjaldan liðbólguköst þurfa
ekki fyrirbyggjandi lyfjameðferð að staðaldri. Þvag-
sýrugigtarköst eru yfirleitt mjög svæsin og einkennin
augljós. Eftir 2-3 köst getur sjúklingurinn, reynslunni
ríkari, sagt til um þegar nýtt kast er að byrja. Kröftug
bóigueyðandi meðferð á byrjunarstigi þvagsýrugigtar-
kasts er yfirleitt mjög árangursrík og kemur í veg fyrir
að einkenni nái einhverju risi.
2b. Langtímameðferð með bólgueyðandi gigtarlyfi
eða colchicini dregur verulega úr tíðni og alvarleika
þvagsýrugigtarkasta (47). Slík meðferð kemur þó ekki
í veg fyrir myndun á tophus.
2c. Þvagsýrulækkandi lyfjameðferð er einkum beitt
við eftirfarandi ábendingar: 1. Þvagsýrugigt með tophi.
2. Þvagsýrunýrnasteina 3. Margendurtekin bráð þvag-
sýrugigtarköst og 4. Frábendingar fyrir notkun bólgu-
eyðandi lyfja þannig að besta lausnin er að fyrirbyggja
köstin.
Um helmingur sjúklinga fær tophus myndun ef
þvagsýrulækkandi meðferð er eklci beitt. Alla sjúklinga
með tophus myndun ætti að meðhöndla með þvag-
sýrulækkandi meðferð því tophus myndun getur m.a.
leitt til liðskemmda og endurtekinna húðsýkinga.
Markmiðið er að ná þvagsýrugildum vel innan normal
gilda (a.m.k. 20% niður fyrir efri normal gildi).
Allopurinol er vinsælasta þvagsýrulækkandi lyfið.
Lyfið minnkar framleiðslu á þvagsýru með því að
hemja xanthine oxidase. Lyfið er auðvelt í notkun en
getur valdið alvarlegum aukaverkunum. Húðútbrot
(ofnæmi) koma fyrir hjá 3-10% sjúklinga og um 10%
þessara einstaklinga fá mjög svæsin ofnæmiseinkenni,
Steven's Johnson heilkenni með eosinophiliu, bráðri
nýrnabilun og lifrarbólgu. Dánartíðni er um 20 -30 %
(48). Ofnæmiseinkenni koma yfirleitt fram á fyrstu
vikum meðferðar. Leggja ber áherslu á að sjúklingur
hætti umsvifalaust allopurinól meðferð ef útbrot koma
fram.
Probenecid eykur þvagútskilnað á þvagsýru. Þar sem
minnkaður útskilnaður á þvagsýru er orsök hækkaðrar
þvagsýru í blóði í um 90% tilvika og alvarlegar auka-
verkanir af probenecid sjást afar sjaldan ætti probenecid
að vera kjörlyf í þvagsýrulækkandi meðferð. Ástæðan
fyrir lítilli notkun probenecid í þessu skyni helgast af
ýmsum þáttum sem torvelda meðferð: 1. Probenecid
hefur lítil þvagsýrulækkandi áhrif ef kreatínín klerans
er < 50 ml/mín. 2. Sjúklingurinn verður að halda uppi
góðri þvagmyndun nótt sem dag til að hindra myndun
nýrnasteina. 3. Sjúklingurinn má ekki vera á lág-
skammta aspirin meðferð því þá dvína Iyfhrifin. 4.
Probenecid hefur áhrif á blóðþéttni ýmissa lyfja.
Áður en meðferð með probenecid er hafin þarf að
útiloka nýrnasteina og mæla 24 klukkustunda útskiln-
að á þvagsýru í þvagi. Ef útskilnaður á þvagsýru er auk-
inn er frekar notað allopurinól.
Sulfinpvrazone er annað þvagsýrulæklcandi lyf sem
hefur svipuð áhrif og probenecid.
PSEUD0G0UT
Eins og nafnið gefur til kynna líkist sjúkdómsmynd-
in í pseudogout oft þvagsýrugigt. Meðferð á bráðum
köstum er um margt lík meðferð í þvagsýrugigt. Aðal-
munurinn felst í því að colchicine slær ekki eins vel á
einkennin, góð svörun fæst í um 60% tilvika (49).
Bólgueyðandi gigtarlyf og sykursterar eru því kjörlyf.
Fyrirbyggjandi meðferð önnur en viðvarandi notkun
bólgueyðandi lyfja er ekki til. Oftast kemur það ekki
að sök því pseudogout köst koma yfirleitt sjaldan fyr-
ir.
LÆKNANEMINN
30
2. tbl. 1996, 49. árg.