Læknaneminn - 01.10.1996, Qupperneq 68

Taugaklemmur í efri útlim
Mynd 4. Algengustu staðir þar sem ölnartaug
lendir í klemmu.
digitorum profundus IV-V), ölnarlægur úlnliðsbeygir
(flexor carpi ulnaris), vöðvar litlafingursbungu
(hypothenar vöðvar), millibeinavöðvar handarinnar
(mm. interossei), tveir af fjórum yrmlingsvöðvum
(mm. lumbricales), þumalaðfærir (m. adductor pollic-
is) og djúphöfuð skamma þumalbeygis (caput profun-
dus m. flexor pollicis brevis). Til að meta vöðva þessa er
auðveldast að prófa kraft í kreppu í fjærkjúkuliðum
litlafmgurs og baugfingurs svo og kraft í fráfærslu (abd-
uctio) fmgranna. „Froment's merki“ heitir það þegar
sjúklingur reynir að halda t.d. pappír föstum með að-
færslu þumals en sakir veiklunar við það beitir langa
þumalbeygi í staðinn. Ef vöðvarýrnun er til staðar eins
og oft er, þá er auðveldast að sjá hana á fyrsta baklæga
millibeinavöðvanum (m interosseus dorsalis I). Ef
ástandið hefur varað lengi má oft sjá væga „ulnaris kló-
hönd“. Verður hún vægari hér en ef klemma/áverki eru
við úlnlið þar sem djúplægi fmgrabeygir litlafmgurs og
baugfingurs eru við þessa háu klemmu einnig með
minnkaðan kraft.
Arangur aðgerðar er ekki eins góður og við aðgerðir
sem áður var rætt um við CTS. Með það í huga og eins
hitt að orsök einkennanna er oft Iangvinn erting vegna
langvarandi beygju í olnboga er vel reynandi að reyna
fyrst að minnka beygju í olnboga og sjá hvaða áhrif
það hefur. Margir sofa með verulega beygða olnboga og
því hjálpa stundum næturspelkur sem halda olnbogum
hálfbeinum.
Dugi þessi meðferð eldd þá kemur til greina að gera
aðgerð. Einfaldasta aðgerðin og sú sem flestir beita fyrst
er eingöngu neurolysa, þ.e. aðeins er skorið niður á
taugina í ölnartaugarskor (sulcus n. ulnaris), ofan við
hana og niður í gegnum fellið milli höfða ölnarlæga
úlnliðsbeygis (m. flexor carpi ulnaris). Þess er gætt að
hreyfa sem minnst við tauginni sjálfri og alls ekki lyfta
henni upp úr beð sínum, því allt slíkt hnjask eyðilegg-
ur blóðflæði hennar úr beðnum. Gagnist elcki slík að-
gerð eða ef t.d. um er að ræða endurteknar tilfærslur
(subluxationir) taugarinnar sem orsök fyrir einkennum
þá þarf oft að flytja taugina fram fyrir miðlægu hnúa-
gnípuna og er það ýmist gert þannig að taugin er látin
liggja í undirhúðarfitunni eða þá að hún er lögð undir
beygivöðvana. Þá eru einnig til þeir sem fjarlægja mið-
lægu hnúagnípuna til að minnka ertinguna sem taugin
verður fyrir.
Lág ulnaris klemma
(ulnar ttinnel syndrome, í Guyon 's canal)
Annar staður þar sem ölnartaugin getur lent í klem-
mu er við úlnliðinn eða í Guyon's kanal. Er það strax
þumalmegin við baunarbeinið (os pisiforme) og liggur
taugin þar ásamt ölnarslagæðinni nánast í beygihaftinu
(retinaculum flexorum). Þetta ástand getur komið upp
eitt sér og einnig í tengslum við miðtaugarklemmu. Oft
er staðbundinn þrýstingur eða erting á bak við klemmu
þarna.
Við lága ldemmu er dofmn bundinn við litlafmgur,
hálfan baugfmgur og lófann lófameginn, en handar-
baksmegin er engin dofatilfmning og skyn er eðlilegt
þar. Skýrist þetta af þeirri staðreynd að handarbaks-
grein ölnartaugar (r. dorsalis n. ulnaris) sem sér um
skynið handarbaksmegin gengur út frá ölnartauginni
vel ofan við Guyon's kanal og er því ósnortin af
klemmunni. Á sama hátt er auðvelt að skilja hvers
vegna motorisk áhrif klemmunnar koma einungis fram
sem kraftminnkun eða lömun í litlu (intrinsic) vöðvum
handarinnar, en kraftur í djúplægum fmgrabeygi
litlafmgurs og baugfmgurs er eðlilegur.
LÆKNANEMINN
58
2. tbl. 1996, 49. árg.