Læknaneminn - 01.10.1996, Page 73

Discipuli medicinae, quo vadimus?
kennum veikinnar. Læknar reyna líka að hafa áhrif á
umhverfið að vissu marki með því að láta alþjóðasam-
tök sín sig varða ýmis meginmál og reyna að hafa áhrif,
með yfirlýsingum, sem eiga að ná til læknafélaga í
hverju landi og þaðan til hinna almennu lækna. Þeir
síðastnefndu eru hins vegar um of uppteknir í störfum
sínum til þess að geta gefið því gaum sem er að gerast
vítt og breitt í veröldinni. Samhverfur vettvangur til
þátttöku í læknisfræðilegu hjálparstarfi er nær ein-
göngu í gegnum samtök eins og WHO sem þó er að
nokkru vanfær um slíkt vegna þunglamalegs stjórnun-
arkerfis og lítils fjármagns. I öðrum félögum eins og
t.d. samtökum lækna gegn kjarnorkuvá hefur verið
reynt að beita þrýstingi á því sviði og svo má segja um
fleiri alþjóðleg samtök meðal lækna.
IV. KAFLI
NÝ HUGSUN í LÆKNISFRÆÐI
Kominn er tími til þess að kennarar læknadeildar fari
í naflaskoðun, endurskoði og leggi gagnrýnið mat á
fullyrðingar um hina góðu lækna og læknisþjónustu á
Islandi áður en þær verða að goðsögn því ýmislegt get-
ur bent til þess að læknisþjónustu hérlendis sé ábóta-
vant. Vitna má til vaxandi fjölda umkvartana sjúklinga
til landlæknis, leit eftir bótum, samtök sjúklinga og
nú væntanlegum lagasetningum um rétt sjúklinga. I
spurningalista landlæknis og sjúkrahúsa til sjúklinga
voru könnuð viðhorf til læknisþjónustunnar og voru
þau að miklu leyti jákvæð en slíkar spurningar eru al-
mennar og kemur þar til í hve miklum mæli fólk hefur
þurft að leita læknisþjónustunnar og við hversu alvar-
legum uppákomum. Er oft álitamál hversu dómbærir
sjúklingar eru um þá þjónustu sem þeir hafa notið. Oft
má heyra sögusagnir og einstök dæmi má nefna svo
sem það sem höfundur þessarar greinar tók upp eftir
frásögn konu nokkurrar sem lýsti svo aðgerð vegna
hnúts í brjósti sínu: „Hann (slcurðlæknirinn) stað-
deyfði mig en mátti ekki vera að því að bíða eftir því að
deyfingin virkaði svo það var óskaplega sárt þegar hann
skar. Svo rótaði hann þarna inni því hann hafði ekki
skoðað mig reglulega vandlega áður en hann byrjaði að
skera og hélt að hann myndi finna þetta strax þegar
hann fór inn. Svo reif hann og sleit vefina og sagði að
rótin að þessu hefði verið dýpri en hann hélt í fyrstu.
Það kom agalegt mar á eftir og þurfti að opna nokkra
sauma svo blóðið kæmist út”. Það er fátt í þessari lýs-
ingu, sem minnir á sérfræðimennsku og má því velta
fyrir sér hvort sögur af þessu tagi sem eru algengar geti
bent til þess að færibandavinna komi í stað persónu-
legrar sérfræðivinnu vegna þess hve marga þarfa að af-
greiða. Ætla mætti að með meiri tækni fari sögum af
þessu tagi fari fækkandi, en eins og áður segir er að sjá
sem klögumálum á hendur læknum og heilbrigðis-
starfsfólki fari æ fjölgandi ef marka má skýrslur land-
læknis. Sérfræðingar, — hvort heldur er í heimilislækn-
ingum eða öðrum sérgreinum læknisfræðinnar - verða
að taka á vandamálum sjúklinga sinna af allri þeldúngu
sinni. Þegar menn líta í eigin barm vilja þeir ávallt leita
til bestu sérfræðilækna fyrir sig og sína, þegar eitthvað
bjátar á. Þeim fjármunum sem varið er til kaupa á sér-
fræðiþjónustu í læknisfræðum er vel varið og líklega
ódýrari heldur en sérfræðiþjónusta í mörgum öðrum
greinum sérfræðinga með sambærilega háskólagráðu.
Þetta kann að breytast ef heimilislæknar verða „gate-
keepers" til annarrar sérfræðiþjónustu í læknisfræði
sökum þess að þá verður að hældta taxta hennar til þess
að hún þrífist.
Uppgötvanir tæknivísinda hafa kallað fram ný svið í
læknisfræði en viðurkenning þeirra sem sérgreina þarf
ekki endilega að liggja fyrir. Menn hafa lagt stund á
sérgreinar og tengt þær læknisfræði, t.d. erfðafræði, eðl-
isfræði og efnafræði, rafeindafræði, félagsfræði, siðfræði
o.s.frv. Hafa menn ýmist tekið sína fyrstu gráðu í lækn-
isfræði en síðan aðra sérgrein. Slík samtvinnun er eink-
ar gagnleg fyrir læknavísindin s.s. samtvinnun tölvu-
fræða eða rafeindavísinda við læknisfræði enda þótt
slíkt hafi verið seintekið sem sérgrein. Nauðsynlegt er
að meiri breidd komist inn í læknanámið, sem geri
þennan sveigjanleika mögulegan.
Frumkvœði lœkna í aðkallandi málum:
Taka má fólksfjölgunarvandamálið sem dæmi um
það hversu nauðsynlegt sé að læknisfræðin svari ytri
kröfum í stað þess að þróun hennar fari eingöngu eftir
innri framför læknavísindanna þ.e. að ný svið skapist af
tæknilegum uppgötvunum, þótt það síðarnefnda sé að
sjálfsögðu gríðarlega þýðingarmikið. I „global“ tilliti er
hömlun viðkomu mannkyns þýðingarmesta hlutverk
læknisfræðinnar sem framundan er. Til þess að unnt
verði að hamla fjölgun fólks þarf viðhorfsbreytingu
sem tekur til siðrænna og trúarlegra viðhorfa auk
stjórnmálalegra afskipta og fleira af því tagi. Stofnanir
svo sem Alþjóðasamtök lækna (WMA) og Alþjóðaheil-
brigðismálastofnun Sameinuðu þjóðanna (WHO) láta
LÆKNAIMEMINN
63
2. tbl. 1996, 49. árg.