Læknaneminn - 01.10.1996, Síða 104

Rannsóknarverkefni 4. árs læknanema, útdrættir
Voveifleg dauðsföll tengd ávana- og
fíkniefnum 1986-1995
Guðrún Þórisdóttir1.
Gunnlaugur Geirsson2.
'LHI, 2Rannsóknastofa í réttarlæknisfræði.
Inngangur: Félagsleg vandamál hafa undanfarin ár verið í
vaxandi mæli í sviðsljósinu á Vesturlöndum. Ein algengasta
undirrót þeirra er neysla hvers konar vímugjafa s.s. áfengis,
misnotkun lyfja auk ólöglegra fíkniefna. Markmið rannsókn-
arinnar er að kanna þátt áðurnefndra efna í voveiflegum
dauðsföllum. Hér á landi hefur tíðkast að rannsaka óvænt
dauðsföll ítarlega, oftast með krufningu. Því ættu staðgóðar
upplýsingar að liggja fyrir um langflest dauðsföll af þessum
toga, sem nefna mætti banvæna félagslega sjúkdóma.
Efniviður og aðferðir: Farið var yfir réttarkrufningar sem
framkvæmdar voru á Rannsóknastofu Háskólans á tímabil-
inu 1986-1995, alls 1523 talsins. I 468 tilvikum (30,7%)
komu fram tengsl við ávana- og fíkniefni, þegar erlendir rík-
isborgarar voru undanskildir. Um var að ræða 357 karla
(76,3%) og 111 konur (23,7%) á aldrinum 14-83 ára (með-
alaldur 46 ára). Skilyrði þess að teljast með í rannsókninni
voru þau að viðkomandi einstaklingur hefði látist beint eða
óbeint fyrir tilstuðlan vímuefna.
Niðurstöður: Aðurnefnd 468 tilfelli voru flokkuð eftir að-
draganda: Sjúkdómur 91(19,4%), slys 211(45,1%), sjálfsvíg
146 (31,2%), líkleg sjálfsvíg 4 (0,9%), manndráp 11(2,4%)
og loks annað 5 (1,1%) þar sem um var að ræða áhrif eða
sögu um vímuefnanotkun en dánarorsök óviss. Afengi mæld-
ist í blóði og/eða þvagi 343 einstaklinga og þar af var í 20 til-
fellum um banvænar áfengiseitranir að ræða, (17 karlar og 3
konur). 1316 tilfellum var neysla áfengis talin meðverkandi
dánarorsök eða hafa með einhverjum hætti stuðlað að dauða.
Banvænar Iyfjaeitranir á tímabilinu voru 66 (30 karlar og 36
konur). I 35 tilfellum var um sjálfsvíg að ræða (16 karlar og
19 konur) en 31 eitrun af slysni (15 karlar og 16 konur). Þau
lyf sem oftast komu við sögu voru: Amitriptylin (11),
benzodiazepinsambönd (10), klóral (10) og metadon (5).
Banvænar samverkandi eitranir áfengis og lyfja voru 35 (18
karlar og 17 konur). 110 tilvikum var um sjálfsvíg að ræða (5
karlar og 5 konur) en í 25 tilvikum varð eitrunin fyrir slysni
(13 karlar og 12 konur). Algengustu lyf sem neytt var ásamt
áfengi: Benzodiazepinsambönd (16), prometasín (4), fenemal
(3), amitriptylin (3), klóral (2) og metadon (2). Ólögleg
fíkniefni fundust í 24 einstaklingum. Einungis eitt dauðsfall
mátti rekja beint til töku þeirra (ofskammtur kókaíns) en í 17
tilvikum var talið að neysla fíkniefna hefði stuðlað að dauða.
Þau efni sem oftast greindust í hinum látnu voru kannabis-
efni (17 ) og amfetamín (14).
Efnisskil: Fjöldi dauðsfalla tengd ávana- og fíkniefnum,
sem koma til réttarlæknisfræðilegrar rannsóknar, hefur hald-
ist nokkuð stöðugur á tímabilinu. Athygli vekur hve stóran
þátt áfengi, hinn löglegi vímugjafi, á í þessum dauðsföllum.
Hlutur þeirra lyfja sem læknar ávísa er einnig mikill. Dauðs-
föll tengd ólöglegum fíkniefnum virðast enn sem komið er
vera fá en fer fjölgandi. Ljóst er að hluti þeirra sem látast fyr-
ir tilstuðlan áfengis og/eða lyfja sem komin eru frá læknum
hafa einnig sögu um notkun ólöglegra fíkniefna og virðist
blönduð misnotkun vera algeng. Niðurstöðurnar benda til
þess að enn sé ástæða til að hvetja lækna til að sýna varfærni í
ávísun lyfja sem misnota má í vímutilgangi. Einnig er brýnt
að fýlgst sé með þróun í notkun ólöglegra vímugjafa
Aígengi og nýgengi iktsýki í fólki með
hækkaða gigtarþætti í blóði
Halla Dóra Halldórsdóttir1.
Þorbjörn Jónsson2, Jón Þorsteinsson3, Nikulás Sigfússon",
Helgi Valdimarsson2.
'LHl, 2Rannsóknastofa Hl í ónæmisfræði, 3LyflækningadeiId
Landsspítalans, 4Rannsóknastöð Hjartaverndar.
Inngangur: Gigtarþættir (rheumatoid factors, RF) eru
mótefni sem beinast gegn Fc hlutanum á mótefnum af IgG
gerð. Þeir geta verið af ýmsum gerðum en IgM, IgG og IgA
RF hafa mest verið rannsakaðir. Gigtarþættir eru taldir taka
þátt í stjórnun ónæmissvara. Þessi mótefni eru verulega
hækkuð í flestum sjúklingum með iktsýki (rheumatoid art-
hritis, RA) og stundum í tengslum við aðra bandvefssjúk-
dóma, sýkingar og krabbamein. Stöku sinnum eru gigtar-
þættir hækkaðir í heilbrigðu fólld og geta þeir komið fram í
blóði fólks mörgum árum áður en iktsýki verður vart.
Arið 1987 var kannað algengi og nýgengi iktsýki meðal
fólks sem mælst hafði með hækkaða gigtarþætti í hóprann-
sókn Hjartaverndar á árabilinu 1974-83. Meðal þess sem
kom í ljós var að algengi iktsýki var hæst í þeim sem voru með
hækkun á tveimur eða þremur gerðum gigtarþátta. Einnig
var iktsýki algengari hjá fólki með hækkun á IgA RF eða IgG
RF heldur en hækkun á IgM RF. Það sama átti við um ný-
gengi sjúkdómsins.
Nú u.þ.b. 9 árum síðar var ákveðið að kanna aftur þá sem
höfðu áður mælst með hækkun á gigtarþáttum. Tilgangur
rannsóknarinnar var að meta að nýju algengi og nýgengi
iktýki og auk þess krabbameins- og dánartíðni.
Efniviður og aðferðir: 184 einstaklingar sem einhvern
tíma höfðu mælst með hækkaða gigtarþætti, annaðhvort í
hóprannsókn Hjartaverndar 1974-83 eða í rannsókninni
1987 fengu sent bréf þar sem þeir voru beðnir um að taka
þátt í framhaldsrannsókn. Þátttaka var 83 % af þeim 184
einstaklingum sem voru lifandi og tiltækir til skoðunar. Þátt-
takendur voru fæddir á tímabilinu 1907-1935. Fylltur var út
staðlaður spurningalisti um einkenni frá liðamótum og stoð-
kerfi auk þess sem spurt var um ýmsa sjúkdóma, reykingar og
ættarsögu m.t.t. gigtar eða psoriasis. Þátttalœndur voru ein-
nig skoðaðir og liðir metnir m.t.t. skilmerkja bandarísku gigt-
arlælcnasamtakanna frá 1958 og 1987 (ARA-criteria). Ný
LÆKNANEMINN
94
2. tbl. 1996, 49. árg.