Læknaneminn - 01.10.2002, Blaðsíða 4

Meðal geðsjúkra í Bólivíu
Hilmir Ásgeirsson
Læknanemi á 4. ári
Bólivía er hálent land í hjarta Suður-Ameríku. Landið
er fátækt og er yfir helmingur af 8 milljónum lands-
manna indíánar. Aðaltungumálið er spænska en hluti
landsmanna talar þó einungis indíánamál. Stór hluti
rbúa Bólivíu eru efnalitlir bændur en í borgum er vel-
megun meiri og víða mikið um suður-evrópsk áhrif.
Ríkisvaldið heldur uppi grunnþjónustu við íbúana,
svo sem menntakerfi og heilbrigðiskerfi en einnig er
nokkuð um einkarekin sjúkrahús. Fá geðsjúkrahús eru
í landinu en það elsta, stærsta og sérhæfðasta er stað-
sett í suðurhluta Bólivíu í borginni Sucre sem er önn-
ur af tveimur höfuðborgum landsins (hin er La Paz).
Vegna hins stóra geðsjúkrahúss hefur Sucre í hugum
landsmanna lengi verið tengd “los locos” (þeim geð-
veiku). Mig hafði lengi langað til að læra spænsku og
lengi langað til að fara til S-Ameríku. Síðasta vor lét
ég svo verða af hvoru tveggja og strax eftir prófin í
læknadeild flaug ég suður á bóginn til að eyða sumar-
fríinu á framandi slóðum. Að loknu 5 vikna spænsku-
námi vann ég sem sjálfboðaliði í einn rnánuð á geð-
sjúkrahúsinu í Sucre.
Sjúklingar sjúkrahússins dunda sér viö skóviðgerðir.
Sjálfboðaliðastarfið fékk ég í gegnum spænsku-
skóla sem hefur starfsemi í þremur löndum S-Amer-
íku. Skólinn kont mér í samband við yfirmann geð-
sjúkrahússins sem tók fagnandi á móti mér. A spítal-
anum eru rúmlega 400 sjúklingar senr koma víða að úr
Bólivíu og eru karlar í meirihluta. Langflestir hafa
verið þarna í mörg ár og hefur meirihluti sjúklinganna
verið algerlega yfirgefinn af fjölskyldum sínum, en þó
eru sumir sem eingöngu liggja inni tímabundið. Sjúk-
lingunum er skipt niður eftir andlegri og líkamlegri
getu og konur og karlar eru að mestu höfð aðskilin.
Sjúkrahúsið er rekið af kaþólskri munkareglu (Orden
Hospitalaria de San .luan de Dios) með mótframlagi
frá ríkinu en reglan rekur geðsjúkrahús í þróunarlönd-
um víða um heim. Húsnæðið, sem er í eigu ríkisins, er
forsetabústaður fyrrum forseta Bólivíu frá 19. öld (-
Gregorio Pacheco) og er sjúkrahúsið kennt við hann.
Ríkið tekur að sér launagreiðslur starfsmanna og
greiðir einnig 6,3 bolivianos á dag með hverjum sjúk-
lingi (= um 80 krónur) en sú upphæð er langt frá því
að nægja fyrir helstu nauðsynjum. Munkarnir safna
því styrkjum frá stórfyrirtækjum um allan heim, bæði
til daglegs reksturs, lyfjakostnaðar og viðhalds og
endurnýjunar á húsakosti. Jafnframt geta bólivísk fyr-
irtæki lækkað skatta sína með framlögum til góðgerð-
armála eins og geðsjúkrahússins.
Starf mitt á geðsjúkrahúsinu fólst aðallega í því að
aðstoða sjúklingana í ýmiss konar tómstundum, hjálpa
þeim við að borða og veita þeim félagsskap og tala við
þá. Nær allir vistmenn hælisins reykja og starfsmenn-
irnir notfæra sér það til að fá þá til að taka þátt í hin-
um ýmsu tómstundum sem boðið er upp á. Eftir skil á
heimavinnu í skrift, kennslustund í lestri, smíði og
saumi, föndri eða íþróttum er sígarettum dreift meðal
þátttakenda, þeim til mikillar ánægju. Afrakstur tóm-
stundastarfsins er seldur á árlegum útimarkaði í Sucre
og rennur ágóðinn til spítalans. Sjúklingarnir eru
einnig virkjaðir með því að leyfa þeim að aðstoða í
eldhúsinu og við bakstur, þeir hjálpa til við að leggja
á borð, ná í matinn og taka til eftir máltíðir þannig að
hver og einn ber ábyrgð á einhverju ákveðnu verki.
Sérhvern miðvikudagseftirmiðdag er haldinn dans-
leikur á körfuboltavellinum. Sjúklingarnir dansa svo
óheft og af svo mikilli gleði að það að dansa með þeim
var eitt það skemnrtilegasta sem ég tók þátt í á sjúkra-
húsinu. Annars var ljósa hárið og framandi yfirbragð-
ið mjög vinsælt meðal kvenkyns sjúklinganna og var
mér ekki um sel þegar ég fann hvernig sumar þeirra
horfðu á mig. Þá var varla um annað að ræða en að
forða sér. Vistmennirnir geta einnig dansað nútíma-
dans í dansflokki sjúkrahússins og heldur hann sýn-
2