Úrval - 01.10.1966, Blaðsíða 61

MEÐFERÐ LIFANDI MÁLS
59
2) rödduð hljóð eða órödduð á
undan p, t, k,
3) hv — kv,
4) (jg — j),
5 rn, ri — (r)dn, (r)dl,
6) réttmæli — flámæli,
7) einhljóð eða tvíhljóð á undan
ng, nk,
8) einhljóð eða tvíhljóð á undan
gi (ji)-
Þessum mállýzkuflokkum lýsir dr.
Bjöm í bók sinni „Breytingar á
framburði og stafsetningu '. Kynnir
hann flokkana fyrst með framburði
nokkurra dæma, en ræðir síðan um
þá með hliðsjón þess, að þeir gætu
hver um sig komið til greina við val
samræmds framburðar. Dr. Björn
velur fimm sjónarmið, sem hann tel-
ur mestu máli skipta við samræm-
ingu framburðar: upprunasjónar-
mið, útbreiðslusjónarmið, kennslu-
sjónarmið, fegurðarsjónarmið og
stafsetningarsjónarmið.
Þegar dr. Björn talar um uppruna
eða upprunalegan framburð, á hann
við framburð fornmálsins, en mál-
fræðingar telja venjulega fommál
ríkja frá upphafi íslandsbyggðar og
fram um 1300. Um útbreiðslu ein-
stakra mállýzkna nú á dögum studd-
ist hann við rannsóknir sínar og
er þeim lýst í I. bindi rits hans um
mállýzkur, en þær taka til um
10.000 manna eða hljóðhafa í land-
inu og voru •framkvæmdar nálega í
hverri sveit og hverjum kaupstað. f
sambandi við kennslusjónarmiðið
bendir hann á hve framburður sé
misjafnlega hæfur til kennslu og
náms, auðveldur eða erfiður. Telur
hann að þessu verði að gefa nokk-
urn gaum við samræmingu fram-
burðar. Um kennsluhæfi fékk dr.
Björn reynslu á tveim framburðar-
námskeiðum, sem hann hélt í
Reykjavík 1946. Annað var fyrir
barnakennara, og var þar bæði
kennd almenn hljóðfræði nútíðar-
málsins og framburður ýmisa mál-
lýzkna. Hitt var fyrir börn í Laug-
arnesskólanum, og var um hreina
framburðarkennslu að ræða. Taldi
hann þessi námskeið hafa sannað, að
unnt sé að kenna bæði fullorðnu
fólki og börnum allar helztu mál-
lýzkur í landinu á tiltölulega
skömmum tíma, ef rétt er að far-
ið.
Tillögur dr. Björns Guðfinnssonar
um samræmingu íslenzka framburð-
ar voru í stuttu máli þessar:
I. Samræma skal í aðalatriðum
íslenzkan nútímaframburð,
enda grundvallast samræming-
in á úrvali úr lifandi mállýzk-
um, en ekki endurlífgun forns
framburðar sem horfinn er með
öllu úr málinu.
II. Velja skal til samræmingarinn-
ar að svo stöddu:
1) réttmæli sérhljóða,
2) hv-framburð, kringdan og
ókringdan,
3) harðmæli, en hafna skal þá
jafnframt flámæli, kv-framburði og
linmæli.
Samkvæmt þessu skal t.d. bera
fram:
1) lifa, muna, vera, för, en
ekki lefa, möna, vira, fur.
2) hvalur, hvítur, hvolpur,