Úrval - 01.10.1966, Page 118

116
ÚRVAL
heilbrigt. Það hverfur jafnskjótt og
það kom. Svefninn dýpkar nú óð-
fluga, unz hann getur ekki dýpri
orðið.
1 djúpi svefnsins. Nú er hafinn
fyrsti þáttur, heilaöldurnar eru smá-
ar og hvassar í oddinn, óreglulegar
og breytast ört. Sofandanum kann
að finnast að hann sé á floti eða
berist fyrir straumi ósjálfráðra hug-
renninga. Vöðvarnir eru afllausir,
hjartaslögin hægari en ella. Það er
auðvelt að vekja hann og hann er
vís til að fullyrða að hann hafi ekki
sofnað.
Fimm mínútum síðar hefst annar
þáttur. Nú taka heilaöldurnar
snögglega á sig nýjan svip, verða
hraðari, hægja svo á sér, verða aft-
ur hraðari, og svo koll af kolli, og
sést þetta greinilega á heilaritinu,
en augun taka til að hreyfast, hægt
frá hægri til vinstri, en ekki sér
dreymandinn neitt, þó að augun séu
varlega opnuð. En nú hefst þriðji
þáttur svefnsins og verða þá öldurn-
ar hægar og langar svo að ekki
kemur fram nema ein á sekúndu.
Vöðvarnir eru enn afllausari en áð-
ur og andardrátturinn jafn. Hjartað
hægir á sér. Líkamshitinn lækkar.
Blóðþrýstingurinn minnkar.
Um það bil hálftíma eftir að svefn-
inn hófst, kemst sofnandinn á fjórða
stig, fjórði þáttur hefst. Þá verða
heilaöldurnar háar og hægar, og eru
þá kallaðslr delta-öldur. En þegar
liðnar eru 90 mínútur, koma aftur
fram þessar öldur sem sýna léttan
svefn, og eru jafnvel óþekkjanlegar
frá því sem gerist í vöku. Samt er
ekki auðvelt að vekja sofandann,
hann liggur máttvana og augun
hreyfast hratt undir augnalokunum
eins og hann sé að horfa á eitthvað.
Hann er kominn í það sérstaka á-
stand, sem kallast REM (rapid eye
movement). Ef hann vaknar eða
er vakinn, man hann, að hann var
að dreyma, líklega mjög greinilega.
En þegar liðnar eru tíu mínútur
frá því þetta ástand hófst, er lík-
legt að sofnandinn snúi sér við í
rúminu og að nú fari svefninn aft-
ur að dýpka, en eftir klukkutíma
eða svo fari hann aftur að dreyma,
og að þá vari sá þáttur lengur en
í hið fyrra sinn, og svo koll af kolli
fjórum eða fimm sinnum á nóttu.
Leyndardómur óminnisins. Þeim
sem fást við þessar rannsóknir þyk-
ir fróðlegastur sá þátturinn, sem
draumar fylgja, REM, og delta-
svefninn, sem flestir munu halda að
sé þátturinn, sem hressir og endur-
nærir, enda sé hann dýpstur.
f fyrstu lotu þessa þáttar er ó-
minnið dýpst, en því léttir að nokkru
þegar líður að morgni. Árið 1960
gerðu þeir dr. Wilse B. Webb og
samstarfsmenn hans við háskólann
í Florida þá tilraun á mönnum sín-
um, að þeir sviptu þá delta svefni
í hvert sinn sem hann var að byrja,
í tvær nætur samfleytt, ekki með
því að vekja bá, heldur með því
að losa svefn heirra með vægum
hnippingum, hvenær sem þeir sýnd-
ust ætla að hverfa inn í þetta djúpa
óminni. Næstu nott fór lengri tími
en annars í þennan djúpa svefn,
eins og væru þeir að bæta sér upp
það sem þeir hefðu farið á mis við.
Þessi þáttur svefnsins er sá sem
fyrst er brugðið við að veita lang-
svefnvana manni, af því ómeðvitaða