Úrval - 01.05.1970, Blaðsíða 73

MAÐURINN SEM UPPGÖTVAÐI RADARINN
71
„öryggisneti", sem engin flugvél
gat komizt óséð í gegnum.
Og án þessa nets hefðu hinir
„fáu“ orrustuflugmenn Konunglega
flughersins - eins og Winston
Churchill orðaði það, sem frægt er
orðið — ekki getað gert svo mikið
fyrir svo marga, þótt þeir hefðu
sýnt jafn mikinn dugnað og jafna
hreysti. Þýzki yfirflotaforinginn,
Karl Dönitz, skrifaði svo eftir
stríðið: „Næst atómsprengjunni var
það radarinn, sem reið baggamun-
inn fyrir bandamenn. Þeir vísinda-
menn, sem uppgötvuðu radarinn,
björguðu landi sínu frá ósigri.“ í
rauninni var smíði og þróun þessa
vopns mest að þakka hugvitssemi
og dugnaði eins manns, það er að
segja Watson-Watt, sem var aðlað-
ur titlinum sir Robert árið 1941.
Með aðstoð radarsins er hægt að
ákvarða staðsetningu hlutar og
reikna fjarlægðina til hans með
rafsegulbylgjum, sem látnar eru
skella á honum. Þá er sá tími mæld-
ur, er það tekur bylgjurnar að ná
hlutnum og kastast til baka til mót-
tökuloftnets radarstöðvarinnar.
Orðið ,,radar“ er myndað úr upp-
hafsstöfum hinnar ensku skilgrein-
ingar á aðferðinni: Radio Detection
and Ranging. Watson-Watt fann
ekki upp radarinn í eiginlegri
merkingu, þar sem allir hlutar hans
voru vel þekktir af rafeðlisfræð-
ingum þegar árið 1930, en hann var
sá fyrsti, er kom auga á þann mögu-
leika, er í þessum hlutum fólust,
og tókst að sameina þá í eitt kerfi,
sem notadrjúgt varð.
DVELJANDI LJÓSBLETTIR
Watson-Watt er Skoti í húð og
hár. Fjölskylda hans var iðnaðar-
fólk, og þegar sem drengur hafði
hann frjótt ímyndunarafl og vís-
indamannshæfileika, sem hann seg-
ir sjálfur vera arf frá einum for-
feðra sinna, James Watt, sem fann
upp gufuvélina. Er hann var 13 ára
að aldri, myrkvaði hann eitt sinn
skóla sinn við eðlisfræðitilraunir.
Allir vartappar í húsinu sprungu,
er hann framkvæmdi tilraun í eðl-
isfræðistofunni, sem hafði verið
stranglega bannað að gera, þótt
merkileg væri: leiðingu rafljósa-
boga milli tveggja elektróða.
Hann varð raftæknifræðingur og
fékk mikinn áhuga á hinni nýtil-
komnu vísindagrein um radíó-
bylgjuri. Er fyrri heimsstyrjöldin
hófst, fékk hann stöðu við veður-
fræðistofnun ríkisins í Farnborough,
þar sem hann skyldi þróa radíóað-
ferð til staðsetningar óveðursskýja,
svo að hægt væri að aðvara flug-
menn í tíma. Hann áleit, að það
hlyti að vera unnt með því að
ákvarða stefnuna til þeirra raf-
hleðslna í gufuhvolfinu, sem gefa
frá sér brakandi hljóð í útvarpi.
Hann notaði katóðugeislarör við
rannsóknir sínar. Þessi hlutur, sem
við þekkjum bezt nú sem mynd-
rörið í sjónvarpstæki, var á þeim
tíma notað við rannsóknir á raf-
geislum. Með því að notfæra sér
það sem miðunartæki tókst honum
að ákvarða stefnuna og fjarlægð-
ina til óveðursskýja, en ómögulegt
reyndist að skilja burt óviðkomandi
hljóðmerki. Hann vissi, hvað nota
skyldi — þau rör, sem rafiðnaður-