Úrval - 01.05.1970, Blaðsíða 74

72
ÚRVAL
inn gat látið honum í té, voru bara
ekki nógu næm og höfðu of stutta
endingu.
En árið 1930 fékk hann rör frá
gömlum vini sínum, þýzka eðlis-
fræðingnum baron von Ardenne.
Hann hafði sjálfur hannað rörið,
sem bæði var kraftmeira og næm-
ara en fyrri rör, og það gat haldið
merkjunum nógu lengi til að hægt
væri að mæla hljóðbilin í míkró-
sekúndum. Tíu ára vonbrigði voru
á enda.
Og morgun einn, síðast á árinu
1932, gerðist nokkuð óvænt. Til-
raunamerki, sem sent var til raf-
hvolfsins (jónhvolfsins) 190 kíló-
metrum yfir jörðu, sneri skyndi-
lega til baka, miklu hraðar en bú-
izt hafði verið við. Watson-Watt
leit út um gluggann og kom auga
á flugvél beint uppi yfir húsinu.
Stuttbylgjurnar höfðu lent á vél-
inni, og hún kastað þeim til baka
að vörmu spori. Og er hún flaug
áfram, skyldi hún eftir röð af ljós-
blettum eða bergmáli á flúorskins-
yfirborði katóðugeislarörsins, sem
mynduðu lýsandi punktalínu í sömu
átt og stefna vélarinnar lá í.
Grundvallarhugmyndin var ekki
ný af nálinni, en flestir sérfræðing-
arnir álitu, að hagnýting hennar
iægi enn langt undan. Watson-Watt
vissi nú. að hún lá nú í seilingar-
fiarlægð. Hann sá einnig fram á,
að hugmyndina hlaut að vera hægt
að þróa í stórmerkt flugöryggis-
kerfi, sem gæti reynzt áhrifamikið
vopn á stríðstímum. En það var
ekki uppfinningin, sem gladdi hann.
Hann var eindreginn friðarsinni,
og hugsunin um að taka þátt í
framleiðslu stríðsvopns fyllti hann
viðbjóði. Hann ákvað að halda upp-
götvun sinni leyndri.
FYRSTA TILRAUNIN
En eftir því sem stundir liðu
reyndist honum æ erfiðara að þegja
yfir uppgötvuninni. Einræðisherrar
Evrópu voru farnir að láta til sín
taka. Hitler, sem nú fór með völd
í Þýzkalandi endurhervæddu, til-
kynnti, að hann hyggðist gera öfl-
ugt loftvopn. Sprengjuflugvélar
gátu flogið hærra og hærra og flutt
með sér sífellt meiri sprengjubirgð-
ir. Forsætisráðherra Englands,
Stanley Baldwin, hafði uppi þunga
spádóma um verðandi stríð. Eink-
um eitt, sem hann sagði, fékk Wat-
son-Watt þungrar áhyggju:
„Sprengjuflugvélarnar munu alltaf
sleppa í gegn,“ sagði Baldwin til
aðvörunar í þinginu.
Á Bretlandi, þar sem engin borg
er meira en sem svarar fimmtán
mínútna flugi frá ströndinni, voru
landvarnir byggðar á könnunar-
flugi. En til þess að könnunarflugið
kæmi að fullum notum, urðu vél-
arnar að vera fjölmargar, og þær
urðu að vera á lofti dag og nótt í
alls konar veðri. Það var ógerning-
ur.
Einn þeirra, sem kom auga á
hættuna, var prófessor H. E. Wim-
peris, sem var félagi í rannsóknar-
nefnd flughersins. Hann var vinur
Watson-Watt, og í einkasamtali
þeirra í janúar 1935 spurði hann
Watson-Watt, hvort ekki fyrirfynd-
ist eitthvað innan radíótækni, sem
vinna mætti úr vopn gegn flugvél-