Úrval - 01.04.1977, Blaðsíða 55

53
TIL MÖTVÆGIS JARÐSKJÁLFTUM
sóknir á afleiðingum jarðskjálftans
1887 í borginni Verní (nú Alma-Ata)
og fleiri jarðskjálftum leiddu til þess
að sett voru lög í Rússlandi, Ítalíu og
Japan, ákvæði um jarðskjálftaþol
bygginga. Sum þessara ákvæða hafa
verið í gildi allt til þessa, svo sem um
einfalt og óbrotið byggingalag,
styrkleika bygginga og svo framvegis.
Þótt þessar reglur hefðu jákvæð
áhrif reyndust þær í framkvæmd
ófullnægjandi til að vernda bygging-
ar fyrir jarðskjálftum. Þetta var
staðfest í Kantojarðskjálftanum sem
árið 1923 eyðilagði Tokíó, höfuðborg
Japans, og borgina Yokohama, en
um 150 þúsund manns fómst í
þessum jarðskjálfta. Afleiðingar
þessa jarðskjálfta leiddu til þess, að
endurskoðaðar vom reglurnar um
jarðskjálftaþol bygginga, svo og til
þess að japanskir sérfræðingar fundu
upp hina svokölluðu jafnvægiskenn-
ingu um jarðskjálftamótstöðu.
Jafnvægiskenningin gerir ráð fyrir
því, að byggingar séu algerlega
stinnar, og að viðnámskraftana sem
myndast í þeim megi reikna út sem
margfeldi af efnismassanum og
hraðanum. Þessi kenning var spor í
rétta átt, því að með henni fékkst
útreiknað mat á jarðskjálftaþoli
bygginga.
Síðarmeir fundu sovéskir og
bandarískir vísindamenn það út,
hvorir í sínu lagi, að betra væri að
nota svonefnda aflfræðikenningu.
Gagnstætt jafnvægiskenningunni
tekur hún tillit til sveigjanleika
bygginganna og fleiri atriða sem gera
mönnum kleift að finna hagkvæm-
ustu möguleikana við gerð bygginga.
Eftir styrjöldina var þessi kenning
tekin í notkun við hönnun bygginga í
Sovétríkjunum, Bandaríkjunum og í
ýmsum fleiri löndum.
Rannsóknir á jarðskjálftafræðileg-
um, jarðfræðilegum og jarðeðlis-
fræðilegum upplýsingum gera
mönnum kleift að segja fyrir um á
hvaða svæðum jarðskjálfta má vænta
og meta hámarkstíðni þeirra. I
Sovétríkjunum ná jarðskjálftahætm-
svæði yfir nálega 28% alls landsins,
og þar er litið á jarðskjálftasvæðakort
sem opinber gögn sem taka verður
tillit til við hönnun bygginga og
skipulagningu byggðar. Það kort sem
nú er notað og gert var 1969 sýnir
þau svæði þar sem hætta er á
jarðskjálftum af styrkleikanum 6, 7,
8, og 9 stig, svo og hvar styrkleiki
jarðskjálfta kann að fara upp fyrir 9
stig.
Ásamt upplýsingum um hámarks
jarðskjálftaríðni á ákveðnum svæðum-
mun nýtt kort hafa að geyma
upplýsingar um væntanlega tíðni
jarðskjálfta af mismunandi styrk-
leika, um upptakastaði þeirra svo og
aðrar upplýsingar sem æskilegar em
til þess að geta hannað byggingar
skynsamlega með tilliti til jarð-
skjálftahætm. Þetta vandamál vekur
vaxandi athygli sérfræðinga því að
lausn þess felur í sér, auk þess sem
jarðskjálftaþol bygginganna verður
áreiðanlegra, umbæmr á ýmsum