Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2024, Síða 58

56 Tímarit hjúkrunarfræðinga | 2. tbl. 100. árg. 2024
aðstoð tölfræðistuðla hvaða atriði virðast eiga betur saman en
önnur. Atriðin sem eiga betur saman en önnur kallast „þættir“
(e. factors). Stærðin sem gefur til kynna styrkleika sambands
atriðis á spurningalista við þátt, kallast þáttahleðsla (DeVellis,
2016; Field, 2017). Notast var við afbrigði af þáttagreiningu sem
kallast meginhlutagreining (e. Principal Components Analysis),
með varimax-snúningi. Ef þáttahleðslurnar eru háar og samband
atriðanna innbyrðis í samræmi við kenninguna um mælitækið er
kominn vísir að réttmæti en sé þessu öfugt farið er það vísbending
um að svörin við listanum endurspegli ekki viðkomandi hugsmíð
eins og lagt var upp með (DeVellis, 2016). Leiðbeinandi viðmið um
hversu há þáttahleðsla í leitandi þáttagreiningu þarf að vera er 0,4
(Hair o.fl., 2019). Þáttagreind atriði voru skoðanakvarði PREMIS-IS,
það er atriði sem ætlað er að mæla skoðanir heilbrigðisstarfsfólks
á ONS. Við úrvinnslu gagna úr þáttagreiningu var tekið tillit til
öfugkóðunarleiðbeininga sem fengnar voru frá dr. Short.
NIÐURSTÖÐUR
Kaiser-Meyer-Olkin-talan var 0,71 sem gaf til kynna að gögnin henti
til þáttagreiningar (Field, 2017). Cronbach’s alpha fyrir undirkvarða
PREMIS-IS mældist a=0,97 fyrir áætlaðan undirbúning, a=0,98
fyrir áætlaða þekkingu, og a=0,83 fyrir skoðanakvarðann í heild.
Áreiðanleiki undirkvarða verklags- og starfsumhverfis var á bilinu
a=0,71 til 0,99, sem telst frá ásættanlegu upp í mjög gott eftir
atvikum (Nunnally, 1978; Nunnally og Bernstein, 1994). Ekki var
reiknaður áreiðanleiki fyrir lykilkvarðann raunveruleg þekking.
Ástæðan er að í þeim kvarða eru tekin saman rétt og röng svör
og markmið þessarar rannsóknar var ekki að kanna þekkingu
heilbrigðisstarfsfólks á ofbeldi, heldur að meta próffræðilega
eiginleika listans. Í bandarísku gerð PREMIS var a=0,96 fyrir
áætlaðan undirbúning og a=0,96 fyrir áætlaða þekkingu. Í heild
er áreiðanleiki hvers lykilkvarða og undirkvarða PREMIS-IS
örlítið hærri en upprunalega listans. Meginhlutagreiningin á
skoðanakvarða PREMIS-IS skilaði sjö þáttum, sama fjölda og fékkst
úr upprunalega PREMIS en þó aðeins frábrugðnum þáttahleðslum,
þ.e. að atriðin/spurningarnar röðuðust ekki alveg eins á hvern þátt.
Þáttunum voru gefin eftirfarandi nöfn, eftir efni atriðanna sem
hlóðust á þættina: Starfsmaðurinn og vinnustaðurinn (SV); þekking
(Þ); lagaleg ákvæði (LÁ); ábyrgð þolenda (ÁÞ); aðstæður (A); réttur
þolanda (RÞ); og úrræði (Ú). Í töflu 3 má sjá kvarða, lykilkvarða
og þætti úr þáttagreiningu á PREMIS-IS, þáttahleðsluna má sjá í
töflu 4 og áreiðanleika þáttanna má sjá í töflu 5. Fylgni milli kvarða
PREMIS-IS og þátta úr þáttagreiningu má sjá í töflu 6.
Fylgni milli þáttanna úr meginhlutagreiningunni var engin, fyrir
utan lága neikvæða fylgni r= -36 milli SV og RÞ. Þetta þýðir að svör
á einum þætti eru óháð svörum á öðrum þætti. Undantekningin
er sú að svör við spurningum um starfsmanninn og vinnustaðinn
annars vegar og upplifaða þekkingu á ONS hins vegar haldast
lítillega í hendur, sem kemur ef til vill ekki á óvart miðað við
innihald atriðanna, það er að þekking á ONS helst í hendur við það
sem starfsmaðurinn upplifir um úrræði við ONS á vinnustaðnum.
Atriðin sem röðuðu sér saman í þætti í íslensku útgáfunni eru
talsvert önnur en í upprunalegu útgáfunni en þó vekur athygli að
þáttagerðin er tiltölulega hreinleg. Með því er átt við að atriðin
hlaðast almennt afgerandi mest á einn þátt. Þar við bætist að
áreiðanleiki PREMIS-IS í heild var sambærilegur upprunalega
PREMIS. Þar sem atriðin í þáttagreiningunni röðuðu sér ólíkt á
þættina og ólíkar spurningar þar með í hverjum þætti er ekki
merkingarbært að bera saman fylgni milli þátta bandarísku og
íslensku útgáfna listans. Aðeins eitt atriði hlóð á tvo þætti, miðað
við viðmið Hair o.fl. (2019) sem notuð voru hér, það er „Ég get
aflað upplýsinga til að bera kennsl á ONS sem undirliggjandi orsök“.
Þetta atriði hlóð bæði á þáttinn um starfsmann og vinnustað
annars vegar, og lagaleg ákvæði hins vegar, sem er rökrétt þegar
hugsað er til þeirrar óhjákvæmilegu skörunar sem oft verður milli
heilbrigðiskerfis og réttarkerfis.
Fjölbreytuaðhvarfsgreining (e. Multiple Regression) var notuð til
að kanna hvort kvarðarnir og/eða þættir úr þáttagreiningu hefðu
forspárgildi fyrir svör úr kvarðanum verklag og starfsumhverfi.
Þetta var gert til að skoða hvort þessir kvarðar spiluðu eins saman
og í bandarísku útgáfunni. Ekki fundust tölfræðilega marktæk áhrif
þátta PREMIS-IS á verklags- og starfsumhverfiskvörðunum, ólíkt
því sem er í upprunalega PREMIS-listanum (Short o.fl., 2006).
UMRÆÐA
Niðurstöður greiningarinnar sem sjá má hér að framan styðja við
notkun PREMIS-IS til endurmenntunar og stefnumótunar í íslensku
heilbrigðiskerfi. Áreiðanleiki allra kvarða PREMIS-IS reyndist
sambærilegur eða örlítið hærri en í upprunalegu útgáfunni.
Niðurstöður meginhlutagreiningar á skoðanakvarðanum studdu
við sjö þætti í samræmi við það sem búist var við, en röðun atriða
var ólík því sem fékkst í bandarísku útgáfunni. Uppröðun atriðanna
á þættina eftir efni var tiltölulega hreinleg. Með öðrum orðum gefa
niðurstöður til kynna að innihald listans endurspegli efnisflokka
sem koma íslensku heilbrigðisstarfsfólki við þegar kemur að því að
Þýðing og prófun á PREMIS: Spurningalisti til að kanna þekkingu heilbrigðisstarfsmanna á ofbeldi í nánum samböndum
Tafla 3. Lykilkvarðar, undirkvarðar og þættir úr
þáttagreiningu PREMIS-IS
1) Bakgrunnskvarði
1a ) Áætlaður undirbúningur
1b) Áætluð þekking
1c) Fyrri þjálfun
2) Raunveruleg þekking
3) Skoðanakvarði
3a) Starfsmaðurinn og vinnustaðurinn
3b) Þekking
3c) Lagaleg ákvæði
3d) Ábyrgð þolenda
3e) Aðstæður
3f) Réttur þolanda
3g) Úrræði
4) Verklag og starfsumhverfi (nefnt Klínískir þættir í upprunalega PREMIS)
Tafla 5. Innra samræmi á þáttum skoðanakvarða
PREMIS-IS
Nafn þáttar Cronbach‘s a Fjöldi atriða
Starfsmaðurinn og
vinnustaðurinn 0,82 10
Þekking 0,84 5
Lagaleg ákvæði 0,80 3
Ábyrgð þolenda 0,58 6
Aðstæður 0,55 6
Réttur þolanda 0,28 3
Úrræði 0,46 3