Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2024, Qupperneq 85

83
Ritrýnd grein | Peer review
Tímarit hjúkrunarfræðinga | 2. tbl. 100. árg. 2024
Framkvæmd og gagnasöfnun
Gagnasöfnun fór fram í gagnagrunni Sögukerfis HSN eða
gagnagrunnum sykursýkismóttaka HSN í Fjallabyggð og á Dalvík.
Gögn voru tekin úr heilsugátt og samskiptaseðlum lækna og
hjúkrunarfræðinga, bæði úr almennum samskiptaseðlum og
þar til gerðum samskiptaseðlum sem ætlaðir eru sykursýkis-
móttökum, samskiptaseðill vegna sykursýki. Þátttakendur
fengu þátttökunúmer sem var skráð í excel-gagnagrunn ásamt
rannsóknarbreytum.
Rannsóknarbreytur
Breytur í rannsókninni voru: kyn, aldur, sjúkdómslengd, hreyfing,
mataræði og reykingar. Skráð voru gildi HbA1c, blóðþrýstings,
blóðfitu, kreatíns, gaukulsíunarhraða (Gfr) og LÞS, tvær mælingar
sem voru með a.m.k. sex mánaða millibili, mæling 1 (T1) og mæling
2 (T2). Samantekt var gerð á lyfjanotkun úrtaks: blóðsykurs-,
blóðþrýstings- og blóðfitulækkandi lyfjum ásamt notkun á GLP-1
hliðstæðulyfi.
Skráð var þjónusta móttöku: veitt fræðsla, tilvísun í hreyfiseðli,
tilvísun til næringarfræðings, fótaskoðun, augnskoðun, notkun
á streitulistanum (Problem Areas In Diabetes - PAID) og mæting
í móttöku.
Gagnagreining
Úrvinnsla og greining gagna fór í gegnum tölfræðiforritið
Statistical Package for Social Sciences (SPSS) útgáfu 26 (IBM,
Armonk, NY, USA). Lýsandi og ályktunar tölfræði var notuð
til að greina rannsóknarbreytur. Fylgni var reiknuð á milli
bakgrunnsbreyta og HbA1c gildis, kólesteróls, HDL, þríglýseríðs,
kreatíns, Gfr, slagbilsþrýstings, hlébilsþrýstings og LÞS ásamt
notkun á GLP-1 hliðstæðulyfjum. Gerður var samanburður á
mælingum HbA1c- gildis, kólesteróls, HDL, þríglýseríðs, kreatíns,
Gfr, slagbilsþrýstings, hlébilsþrýstings og LÞS þátttakenda,
T1 og T2. Parað t-próf var notað til að skoða breytingar á sömu
mælingum milli T1 og T2. Miðað var við marktektarmörk p-gildi
<0,05 og einhliða marktektarmörk (e. one-sided p). Spábreytur í
línulegri aðhvarfsgreiningu til að skoða tengsl á milli HbA1c- gildis
(háð breyta) voru valdar vegna fylgni við háða breytu á T1: GLP-1
lyf, LÞS, hjartasjúkdómar, reykingar, sjúkdómslengd og kyn.
Siðfræði
Leyfi til rannsóknarinnar fékkst hjá Vísindasiðanefnd (VSN-21-091)
og framkvæmdastjórn HSN veitti samþykki fyrir rannsókninni.
NIÐURSTÖÐUR
Einstaklingar sem komu í móttökurnar tvær á umræddu tímabili
voru 101 en 13 áttu ekki tvær mælingar á HbA1c- gildi og voru því
útilokaðir frá frekari rannsókn. Úrtakið voru 88 einstaklingar, því
voru gögn um 87,1% skjólstæðinga viðkomandi sykursýkismóttaka
á rannsóknartíma greind.
Bakgrunnur
Tafla 1 sýnir persónu- og heilsuþætti þátttakenda í upphafi
rannsóknartímabilsins (T1). Þátttakendur voru á aldrinum 32-
90 ára (M=66,1 ár) og hlutfall karla 58%. Meðaltal HbA1c var 50,9
mmól/mól (±16,5) með spönn frá 27,9 mmól/mól-105,5 mmól/
mól. Meðal LÞS var 33,5 kg/m2 og meðal sjúkdómslengd úrtaks
var 10,3 ár (spönn 1-21 ár). Um 57% voru með sjúkdómslengd upp
á níu ár eða skemur. Þegar skoðaðir voru lífsstílshættir kom í ljós
að 38,6% höfðu á einhvern hátt gert breytingu á mataræði, 34,1%
stunduðu hreyfingu og 30,7% höfðu hætt reykingum.
Tafla 1. Persónu- og heilsuþættir sem einkenndu þátt-
takendur (n=88) í upphafi rannsóknartímabils
Meðaltal (±Sf) Spönn Vantar upp-
lýsingar (%)
Persónuþættir
Aldur, ár 66,1 (12,68) 32-90
Sjúkdómslengd 10,3 (6,09) 1-21
n (%)
Karl 51 (58)
Kona 37 (42)
n (%)
Heilsuþættir
Reykingar 23,9
Reykir 15 (17)
Hætt/ur að reykja 27 (30,7)
Aldrei reykt 25 (28,4)
Hreyfing 30 (34,1)
Breyting á
mataræði 34 (38,6)
Meðaltal (±Sf) Spönn
HbA1c (mmól/
mól) 50,9 (16,5) 27,9-105,5
Slagbilsþrýstingur
(mmHg) 143 (19,35) 105-198 9,1
Hlébilsþrýstingur
(mmHg) 81 (9,17) 62-105 9,1
Þyngd (kg) 99,8 (19,69) 63-156,2 10,2
LÞS (kg/m2) 33,5 (5,93) 21,8-47,6 13,6
n (%)
Meðferðarform
Insúlín ásamt
töflum 8 (9,1)
Metformin 28 (31,8)
Töflur, 2 tegundir
og fleiri 22 (25)
GLP-1 39 (44,3)
Engin blóðsykurs-
lækkandi lyf 6 (6,8)
Blóðþrýstings-
lækkandi lyf 71 (80,7)
Blóðfitu-
lækkandi lyf 48 (54,5)
n (%)
Fylgikvillar
Hjarta- og æða-
sjúkdómar 74 (84,1) 4,5
Nýrnakvillar 7 (8) 9,1
Taugakvillar 25 (28,4) 17
Augnsjúkdómar 8 (9,1) 18,2