Læknaneminn - 01.04.2016, Blaðsíða 73

Fr
óð
le
ik
ur
73
Hver og ein fjölskylda geymir ákveðna
sögu (sumar hafa margar sögur):
Einstaklingar geta átt erfitt með að tala saman því
atburður getur verið endurupplifun á fyrri áföll-
um. Það er áhugavert að skoða hvernig áföll hafa
áhrif á sögu (forfeður, hvernig tekið er á áföllum
í fjölskyldunni), tjáningu og hlutverk en um leið
hvernig fyrrnefndir þættir hafa áhrif á úrvinnslu
úr áfalli. Þessi saga birtist mjög greinilega þegar
tekist er á við krabbameinsgreiningu því krabba-
mein gæti hafa komið upp áður í fjölskyldunni.
Afar mikilvægt er að greiningin í nú tímanum sé að-
skilin frá krabbameinsgreiningu annars ein staklings
í fjölskyldunni.
Er sagan að veita von? Það getur verið saga um
lækn ingu en það getur líka verið saga sem sviptir
von – það fór svo illa síðast. Það getur líka verið
ólík reynsla (saga) einstaklinga sem hefur áhrif á
samskipti þeirra. Mikilvægt í sálgæslu er að greina
þessa sögu. Við sem fagfólk þurfum að tala um
sögurnar í fortíðinni. Það gefur tækifæri að hlutleysa
þær og skilja.
Hver og ein fjölskylda hefur
ákveðna tjáningu:
Misjafnt er hvernig tjáning er í fjölskyldum.
Sumar hafa opna tjáningu, sumar tala um allt og
til er tjáning þar sem má tala um allt nema sumt.
Til er tjáning sem hefur það að mark miði að við-
halda ákveð nu jafn vægi, hversu slæmt sem það
er. Við áföll styrkjast þau tjáningar kerfi sem voru
til staðar. Tján ingin sýnir alltaf aðferð okkar
við að ná jafn vægi en hún endurspeglar ekki
alltaf raunverulega líðan. Tjáningin getur birst
á marga vegu, það að vera þögull getur þýtt vangetu
til að tjá sig fremur en áhugaleysi.
Mikilvægt er að veita tjáningunni athygli þegar við
erum að fást við margar kynslóðir, það getur verið
tjáningar munur milli kynslóða, kynja og aldurs. Til
að hjálpa fólki getur verið gott að benda á að ólík
tján ing getur verið sama líðan.
Fyrir okkur sem fagfólk er mikilvægt að við skiljum
að sú tjáning og hegðun sem við mætum er líklega
mjög tengd ótta og öðrum erfiðum tilfinningum.
Hver og ein fjölskylda hefur hlutverk fyrir
einstaklingana:
Fjölskyldur hafa ákveðna hlutverkaskiptingu þar
sem hverjum og einum er ætlað visst hlutverk.
Þessi hlutverk þarf að greina og hjálpa fólki að tala
saman. Dæmi um fjölskylduvinnu er þegar fólkið
er látið tjá sig um hvert annað og við hvert annað.
Sameiginleg tjáning og orðaforði skapar öryggi,
ekki síst fyrir börnin. Við sjáum það fljótt á börnum
hvað þau eru fljót að læra að lesa hugsanir. Mesta
hjálpin er þegar fjölskyldan vinnur saman frekar en
að senda börn/unglinga til meðferðaraðila ein og
sér. Samtalið leiðir að því hvernig fólk getur stutt
hvert annað og hvernig það má líka varðveita gleði.
Stundum vill hluti fjölskyldunnar vinna með okkur
en ekki öll. Markmiðið er samt að stuðla að samtali.
Við megum ekki sundra fólki og við getum þurft
að verja fólk.
Sorgin
Erfiðum veikindum eins og krabbameini fylgir sorg.
Fólk syrgir sína nýju stöðu, það sem hefði átt að vera
og það sem gæti orðið. Sorgin er ferli sem oft tekur
við eftir áfallið, oft sem margskonar tilfinningar
þegar áfallið hefur verið skynjað. Mikilvægt er að við
viðurkennum þessar tilfinningar hjá viðkomandi.
Það að forðast að tala um þær getur virkað eins
og áhugaleysi. Það að fá viðurkenningu á sorginni
skapar upplifun skjólstæðings um að hún eða hann
skipti máli. Mikilvægt er líka að við skiljum og
vitum að sorgin geymir margar tilfinningar. Sumar
eru erfiðar á þann hátt að þær geta beinst að okkur
sem fagfólki.
Lokaorð
Heilbrigðisstarfsfólk vinnur við samskipti. Þegar við
vinnum með fólki sem hefur fengið erfiða greiningu
þurfum við að efla sjálfræði þess sem mest. Það
er best gert með spurningum og hinsvegar með
fræðslu um staðreyndir sem hægt er að gefa. Það að
við séum til staðar skynjast í spurningum okkar og
þekking okkar og reynsla skynjast í fræðslu okkar.
Stóra gjöfin til okkar er að samfylgd með fólki í
erfiðum aðstæðum veitir okkur innsýn í okkur sjálf.