Læknaneminn - 01.04.2016, Side 105

Fr
óð
le
ik
ur
Sk
em
m
tie
fn
i o
g
pi
stl
ar
105
sjúklingsins, einkum þegar konur áttu í hlut.
Mikilvægi hjartahljóða og hjartaóhljóða til
sjúkdómsgreiningar var löngu þekkt þótt
skilningur á lífeðlisfræðinni væri takmarkaður.
Fljótlega tók einföld trépípa við af pappírs-
sívalningnum og jafnframt kom í ljós að
hlustunin varð auðveldari og hjartahljóðin
heyrðust betur en með berum eyrum. Þýðandi
bókar Laennecs um hlustun sá ástæðu til að
fylgja bókinni úr hlaði með varnaðarorðum:
„Þrátt fyrir gildi [aðferðarinnar] hef ég miklar
efasemdir því notkun [hlustpípunnar] krefst
mikils tíma og veldur alls konar vandamálum,
bæði fyrir sjúklinginn og lækninn“1. Þetta var
skrifað árið 1829 og sýnir að ný tækni sem
kallar á þjálfun og sérþekkingu hefur á öllum
tímum mætt efasemdum og kvíða blöndnum
áhyggjum.
Síðari þróun hlustpípunnar fólst í því að
bæta hlustunarskilyrðin enn frekar. Hljóð
með háa tíðni heyrðust betur með himnu
en lágtíðni hljóð með bjöllu. Síðan bötnuðu
slöngurnar; þær flytja hljóðið betur og
útiloka hljóð úr umhverfi (e. acoustic tubing).
Sprague-Rappaport hlustpípan kom fram
upp úr 1940 með þá nýjung að sameina í
einn haus bæði himnu og bjöllu. Síðan hafa
ekki orðið gagngerar breytingar en margir
framleiðendur framleiða hlustpípur af
góðum gæðum og nýjasta framvindan snýst
um viðbótar rafrænan búnað sem magnar
og síar hljóðin sem greina má með nýjustu
hlustpípunum.
Með tilkomu ómskoðunartækni og þó
einkum tækni sem nýtir samtímis ómskoðun
og Doppler athugun á blóðflæði, hefur
greiningar tækni stórbatnað. Það er því ekki
að undra þótt „þekkist sú skoðun og þyki fín“
að hjartahlustun sé úrelt og óþörf. Hentug
og handhæg ómskoðunartæki sem jafnvel
komast í vasa, leysi hlustpípuna algerlega af
hólmi og bæti miklu við upplýsingarnar sem
hægt er að afla við rúmstokkinn. „Hættið að
hlusta og horfið“ er undirtitill greinar sem
birtist í New England Journal of Medicine
fyrir tveimur árum2. Reynslan mun leiða í
ljós hvernig fer. Þótt sumar upplýsingar sem
fást með hlustun sé ekki hægt að afla með
óm skoðun og Doppler, til dæmis núnings-
hljóð frá gollurs húsi og garna hljóð, hefur
óm skoðunin ótvíræða greiningar yfirburði
í saman burði við hlust pípuna. Lítill vafi er
á því að ómun með litlu óm tæki við rúm-
stokk mun hasla sér völl í vaxandi mæli og
flýta fyrir sjúkdóms greiningum. Tækniþróun
getur af sér minni og handhægari tæki og
kostnaður lækkar þótt enn sé hlustpípan
100-200 sinnum ódýrari. Fullum þroska nær
aðferðin þó ekki fyrr en notkun ómtækni
verður þáttur í þjálfun allra lækna og byrjar
strax í kennslu líffærafræði og lífeðlisfræði
á fyrstu árum læknanáms. Mikilvægi
tækninýjunga felst hins vegar ekki í því að
ryðja frá öðrum aðferðum heldur í nýjum og
auknum möguleikum við sjúkdómsgreiningu
og/eða meðferð. Þegar upp er staðið er það
hin klíníska heildarmynd sem skiptir mestu
í öllu klínísku starfi og síðan þjálfun og
þekking í að afla klínískra upplýsinga og túlka
þær. Eins og hlustpípan skerpir ómskoðun
lífeðlisfræðilegan skilning og rétt notuð
auka bæði tækin drægni skilningarvitanna
við öflun klínískra upplýsinga en koma ekki
í stað þeirra. Saman geta aðferðirnar gefið
ítarlegar upplýsingar við rúmstokkinn sem
nýtast til til sjúkdómsgreiningar og/eða mats
á sjúkdómsframvindu.
Heimildir
1. Laennec RTH. A treatise on
the diseases of the chest and
on mediate auscultation. John
Forbes, translator. London: T.
and G. Underwood, 1829.
2. Solomon SD, Saldana F. Point-
of-care ultrasound in medical
education – Stop listening and
look. N Engl J Med. 2014;
370:1083-1085.
Í alvarlegum sýkingum þar sem CRP
er mælt í upphafi skal hafa í huga að
daglegar CRP mælingar í eftirlitsskyni
eru óþarfi.
Notið ekki quinolone sem fyrsta lyf við
neðri þvagfærasýkingu hjá konum.
Forðist að setja upp þvaglegg hjá
sjúklingi sem er í stöðugu ástandi, og
getur kastað af sér þvagi til þess eins að
fylgjast með útskilnaði
eða til þæginda
fyrir starfsfólk eða
sjúkling.
Klínískt nef