Læknaneminn - 01.04.2016, Side 132

Fr
óð
le
ik
ur
Ra
nn
só
kn
ar
ve
rk
ef
ni
3
. á
rs
n
em
a
132
Notast var við fjögur lyf, epidoxorúbisín (Epirubicin®),
trastuzumab (Herceptin®), paclítaxel og vinorelbín.
Niðurstöður: Á rannsóknartímabilinu var hlutfallsleg
lifun í vökvunum þremur á bilinu 7,1% fyrir PBS
og upp í 10% fyrir kollagenasa. Meðal heildarfjöldi
lifandi fruma í kollagenasa var 293.118, í PBS var
430.420 og 190.820 í TM. Fimm lyfjanæmispróf á
fjórum sýnum voru framkvæmd. Ekkert þeirra hafði
marktækar niðurstöður.
Ályktanir: Ljóst er að aðferðin sem notast var við bar
ekki tilætlaðan árangur. Ónógur fjöldi fruma var í
hverjum brunni og því ljóst fyrir framhaldsrannsóknir
að fjölga þarf frumum í hverjum brunni. Ljóst er að
kollagenasa sýni og PBS sýni innihalda oftar nægt magn
fruma fyrir lyfjanæmispróf heldur en TM sýnin og eru
það mikilvægar upplýsingar fyrir framhaldsrannsóknir.
Þar sem ekki fengust niðurstöður úr lyfjanæmisprófum
er ekki hægt að fullyrða að aðlögunin í brunnafjölda
lyfjanæmisprófa sé fullnægjandi. Frekari rannsóknir
þarf til staðfestingar. Með fleiri rannsóknum verður
mögulega hægt að innleiða lyfjanæmispróf í klíníska
notkun við val á bestu lyfjum fyrir hvern sjúkling.
Alvarleg gula hjá nýburum: tíðni
og áhættuþættir.
Ása Unnur Bergmann
Þorvaldsdóttir
Leiðbeinandi: Þórður Þórkelsson
Inngangur: Nýburagula orsakast af auknu magni
bili rubins í blóði nýbura fyrstu dagana eftir fæð ingu.
Gula er mjög algeng og kemur fram hjá allt að 60%
nýbura. Yfirleitt þarf ekki að meðhöndla hana, en ef
styrkur bilirubins í blóði fer umfram bindi getu albúm­
íns getur það komist yfir heila­ og mæna tálmann og
valdið skaða á heila. Orsök gulu er oftast óþekkt en
getur t.d. verið blóðflokka misræmi eða fæðinga­
áverkar. Það er hægt að mæla styrk bili rubins með
tvenn um hætti; blóðmælingu og húð mælingu. Blossa­
mælir notfærir sér endur kast ljóss til að meta styrk
bili rubins í húð. Leitast var við að svara eftirfarandi
rannsóknar spurningum: Hverjir eru helstu áhættu­
þættir alvarlegrar gulu hjá nýburum (bilirubin>350
mmól/L)? Hversu áreiðanlegar eru húðmælingar við
mat á þéttni bilirubins í blóði nýbura.
Efni og aðferðir: Gerð var afturskyggn tilfella­ og
viðmiða rannsókn á nýburum á Vökudeild Barna­
spítala Hringsins sem á árunum 2008­2014 mældust
með >350 mmól/L bilirubins í blóði. Þá var gerð
samanburðar rannsókn á blossamælingum og blóð­
mælingum bilirubins. Klínískra upplýsinga var leitað
í sjúkra skrám barnanna og mæðra skrám mæðra þeirra.
Í fyrri hluta rannsóknar innar var almennum upplýs­
ingum um gang meðgöngu, ástand barns við fæðingu
og greiningu og meðferð gulu skoðuð. Tilfellin
voru 127 og hlutfall viðmiða og tilfella 1:1. Í seinni
hluta rannsóknarinnar var almennum upplýsingum
um gang meðgöngu, ástand barns við fæðingu og
upplýsingum um mælingu bilirubins safnað. Safnað
var upplýsingum um 122 börn.
Niðurstöður: Börn með alvarlega gulu voru fædd eftir
styttri meðgöngulengd heldur en viðmiðin. Reykingar
mæðra á meðgöngu voru verndandi gegn alvarlegri
gulu. Börn með mar við fæðingu fengu frekar alvarlega
gulu. Þyngdartap var ekki áhættuþáttur fyrir alvarlegri
gulu. Þau börn sem fóru af spítalanum innan 36
klukkustunda frá fæðingu voru í aukinni hættu á
að fá alvarlega gulu. Fylgni milli blossamæligildis og
blóðmæligildis var r2=0.7075. Fylgnin fer minnkandi
þegar styrkur fer yfir 250 mmól/L.
Ályktanir: Þau börn sem fæðast eftir styttri
meðgöngulengd, þó þau séu fullburða, eru verr sett
þegar kemur að nýburagulu. Þessar auka tvær til þrjár
vikur í móðurkvið skipta greinilega máli hvað varðar
lifrarþroska barnsins. Blossamælitækið hefur góða
fylgni við blóðmælingu bilirubins upp að 250 mmól/L
en eftir það er rétt að taka blóðprufu. Það mætti fækka
börnum sem fá alvarlega gulu með því að hvetja
ljós mæður til að fara með blossamæli í heima­
þjónustu og vera betur á varðbergi fyrir klínískum
ein kennum gulu.
Æxli í miðtaugakerfi barna á
Íslandi árin 1981-2014. Tegundir,
einkenni, meðferð og lifun
Ásta Ísafold Jónasardóttir
Leiðbeinendur: Trausti Óskarsson, Ólafur Gísli
Jónsson, Halldóra Kristín Þórarinsdóttir, Ólafur
Throrarensen, Sólveig S. Hafsteinsdóttir og
Ásgeir Haraldsson
Inngangur: Þótt æxli í miðtaugakerfi séu fremur sjald­
gæf eru þau sá flokkur krabba meina sem veldur flest­
um dauðsföllum hjá börnum. Mikil vægt er að greina
æxlin áður en þau valda lífshættu legum eða varanlegum
skaða. Einkenni og teikn miðtaugakerfisæxla í börnum
eru oft önnur en hjá fullorðnum og fara meðal annars
eftir staðsetningu æxlisins og aldri barnsins. Flest börn
með miðtaugakerfisæxli gangast undir skurðaðgerð,
en hluti þeirra fær einnig lyfja­ og/eða geislameðferð.
Lifun barna með miðtaugakerfisæxli er almennt betri
en barna með æxli utan miðtaugakerfisins, en mikill
munur er þó á lifun eftir æxlistegundum og stað­
setningu innan miðtaugakerfisins. Tilgangur ranns­
óknarinnar var að draga fram heildarmynd af æxl um
í miðtaugakerfi barna á Íslandi með því að kanna
nýgengi, áhættuþætti, tegundir, staðsetningar og ein­
kenni æxlanna, ásamt meðferð og útkomu sjúklinga
eftir meðferð, þ.e. algengi endurmeina og lifun.
Efniviður og aðferðir: Til rannsóknarinnar voru
valin öll þau tilfelli miðtaugakerfisæxla sem greind ust
hjá börnum undir 18 ára á tíma bilinu 1.1.1981 til
31.12.2014. Upplýsingum var safnað úr sjúkra skrám
LSH og Barnaspítala Hringsins, en skráðar breytur
voru m.a. tegund, staðsetning og stærð æxla, undir­
liggjandi áhættu þættir, einkenni og teikn sjúklinga,
meðferðar úrræði, fylgikvillar og endur mein, ásamt
fæðingar­ og dánardegi sjúklinga. Við tölfræði­
úrvinnslu var notað nákvæmt Fisher­próf, fervika­
greining, Kaplan­Meier­aðferð með log­rank prófi og
fjölþáttagreining.
Niðurstöður: Alls greindust 113 börn með æxli í
miðtaugakerfi á tímabilinu. Aldursstaðlað nýgengi
var 4,2 tilfelli af 100.000 börnum. Algengasta tegund
æxla voru lággráðu stjarnfrumuæxli af gráðu I­II (35%
greindra frumtilvika), en aðrar algengar tegundir voru
heila stofns tróðæxli, mænukímfrumuæxli, PNET,
heila­ og mænuþelsæxli, frjófrumuæxli, cranio­
pharyn gi oma og sjóntróðs æxli. Hlutfall mænu­
kímfrumu æxla reyndist aðeins um 5%. Æxli voru
oftast staðsett neðantjalds, ofantjalds eða miðlægt
í heila en sjaldnar í heilastofni eða mænu. Einkenni
aukins innankúpuþrýstings voru algeng við grein ingu
heila æxla, en auk þrýstingseinkenna sáust ýmis önnur
sjúkdóms einkenni tengd staðsetningu æxla. Skurð­
aðgerð ein og sér var algengasta meðferðar úrræðið
þegar um var að ræða lággráðu æxli, en illvígari æxli
þurftu oftar öflugri meðferð með lyfjum og/eða
geislum. Fimm ára heildarlifun allra barnanna var
83,5%, þeirra sem höfðu lággráðu stjarnfrumuæxli
86,2% og mænukímfrumuæxli/PNET 60,6%. Tvö
af fimm börnum með hágráðu stjarnfrumuæxli voru
á lífi fimm árum eftir greiningu og fjögur af sex
með heila­ og mænuþelsæxli. Í fjölþáttagreiningu á
forspárþáttum fyrir heildarlifun reyndust vefjagerð
og staðsetning æxlis vera sjálfstæðir forspárþættir, en
stærð æxlis og tímalengd einkenna fram að greiningu
reyndust ekki hafa tölfræðilega marktæk áhrif á
heildarlifun.
Ályktanir: Niðurstöður rannsóknarinnar eru að
mestu í samræmi við niðurstöður rannsókna frá
öðrum Vesturlöndum. Nýgengi, lifun og hlutföll
tegunda og staðsetninga virðast svipuð og sést á
Norður löndum, en mænu kímfrumu æxli eru þó
minna hlutfall allra miðtaugakerfisæxla en annars
staðar. Einkenni og teikn eru fjölbreytileg og að mestu
leyti háð staðsetningu æxlis, en aldur barns hefur þó
einnig áhrif. Val á meðferð var að mestu í samræmi við
það sem gengur og gerist á Vesturlöndum. Þeir þættir
sem virðast hafa sterkasta forspárgildið fyrir heildar­
lifun barna með miðtaugakerfisæxli eru vefjagerð og
staðsetning æxlis.
Hvernig er að greinast með
Alzheimer sjúkdóminn?
Berglind Anna Magnúsdóttir
Leiðbeinandi: Jón G. Snædal
Inngangur: Með hækkandi aldri fólks fer heilabilunar­
tilfellum fjölgandi. Algengasta tegund heilabilunar er
Alzheimer sjúkdómurinn sem telur um 60­70% tilfella.
Alzheimer er ólæknandi taugahrörnunarsjúkdómur
sem hefur mjög víðtæk áhrif bæði á sjúklinga og
aðstandendur þeirra. Oftast eru upplýsingum um
sjúklinga safnað frá aðstandendum og fagfólki, en
minna hefur verið um upplýsingar um hvernig
sjúklingarnir upplifa sjúkdóminn sjálfir. Markmið
þessarar rannsóknar er að bera saman annars vegar
upplifun Alzheimer sjúklinga á eigin hæfni og líðan
og hins vegar upplifun aðstandenda þeirra á sömu
hlutum varðandi sjúklingana.
Aðferð: Þátttakendur voru sjúklingar á aldrinum
55 til 85 ára með nýlega sjúkdómsgreiningu, þar
sem höfðu liðið minnst þrír mánuðir en mest 14
mánuðir síðan greiningin var tilkynnt sjúklingi.
Heilabilun átti að vera væg með MMSE (Mini­
Mental State Examination) gildi hærra en 20 stig.
Þátttakendur voru 100 talsins og skiptust í tvo
hópa þar sem annars vegar voru 50 sjúklingar og
hins vegar 50 aðstandendur. Íslenskur spurningalisti
(Krossgötuspurningar) var lagður fyrir sjúklinga og
samsvarandi spurningalisti fyrir aðstandendur þeirra.
Hvor spurningalisti samanstendur af 26 spurningum
sem skiptast í fimm liði: A. Almennar breytingar; B.
Athafnir daglegs lífs; C. Sambönd og samskipti; D.
Viðhorf til greiningar. Síðasti liður listans eru opnar
spurningar sem tengjast upplýsingum og þjónustu og
var ekki skoðaðar sérstaklega í þessari rannsókn. Gefin
voru stig á skalanum 0 til 4 í liðum A, B, C og D
þar sem lægri stigafjöldi stóð fyrir jákvæðari upplifun
og betra mati sjúklings á tilteknu atriði. Sami kvarði
var notaður fyrir svör aðstandenda þar sem þeir mátu
samsvarandi þætti varðandi sjúklinga. Að lokum voru
gögnin keyrð inn í tölfræðiforritið R og hóparnir
bornir saman.
Niðurstöður: Sjúklingar fengu marktækt færri stig en
aðstandendur í fyrstu fjórum hlutum spurningalistans
(p=1,284e­07) og höfðu þannig jákvæðari afstöðu
til greiningar en aðstandendur þeirra. Í hluta A
voru sjúklingar að meðaltali 3,97 stigum lægri en
aðstandendur (p=6,354e­08). Í hluta B voru sjúklingar
að meðaltali 2,74 stigum lægri en aðstandendur
(p=5,127e­05). Í hluta C voru sjúklingar að meðaltali
2,92 stigum lægri en aðstandendur (p=1,212e­09). Í
hluta D voru sjúklingar að meðaltali 1,32 stigum lægri
en aðstandendur (p=0,03164).
Umræða: Niðurstöður rannsóknarinnar benda til þess
að sjúklingar hafa jákvæðari upplifun og eru að meta
sig betur á flestum sviðum heldur en aðstandendur
þeirra meta sömu þætti hjá þeim. Þetta gæti bent
til þess að sjúklingar ofmeti getu sína en aftur á
móti gefur það einnig til kynna að sjúkdómurinn
hafi ekki eins mikil áhrif á þá eins og aðstandendur
þeirra halda. Þessar niðurstöður varpa nýju ljósi
á upplifun sjúklinga og aðstandenda þeirra eftir
greiningu á Alzheimer. Aukin vitneskja á þessu sviði
gefur möguleika á bættri umönnun og fræðslu fyrir
sjúklinga jafnt sem aðstandendur.
Tengsl grunnbólgusvörunar
einstaklinga við verkjanæmi
Björn Hjörvar Harðarson1, Gyða
Björnsdóttir2, Jóna Freysdóttir13, Thorgeir
Thorgeirsson2, Arnór Víkingsson3,4