Læknaneminn - 01.04.2016, Page 133

Fr
óð
le
ik
ur
Ra
nn
só
kn
ar
ve
rk
ef
ni
3
. á
rs
n
em
a
133
1Læknadeild Háskóla Íslands, 2Íslensk
erfðagreining, 3Landspítali - háskólasjúkrahús,
4Þraut - miðstöð vefjagigtar
Inngangur: Miðlæg verkjanæming (e. central sensi­
tization) orsakast af truflun í úrvinnslu verkja í
miðtauga kerfinu og lýsir sér í því að einstak lingar
upplifa meiri sársauka við minna verkjaáreiti og þjást
því oftar af lang vinnum út breiddum verkjum. Miðlæg
verkja næming er talin vera helsta orsök margra lang­
vinnra verkjas júkdóma, þ.á.m. vefjagigtar. Orsakir
mið lægrar verkja næmingar eru ekki vel þekktar en
sýnt hefur verið fram á að bráð bólgusvörun í dýrum
og mönnum eykur verkjanæmi og að tíðni vefjagigtar
er mun hærri í ýmsum langvinnum bólgu sjúkdómum,
t.d. í iktsýki. Sjúklingar með vefjagigt mælast ekki með
klín ískt hækkaða bólguþætti í blóði en nokkrar erlendar
rann sóknir hafa bent til þess að vefjagigtarsjúklingar
hafi vægt aukna grunnbólgusvörun samanborið við
heilbrigð viðmið. Möguleg tengsl grunn bólgusvörunar
við verkjanæmi hafa lítið verið rannsökuð. Markmið
þessarar rannsóknar var að athuga hvort grunn bólgu­
svörun vefjagigtarsjúklinga væri aukin og að kanna
hvort samband væri á milli grunnbólgusvörunar og
verkjanæmis samkvæmt verkjanæmisprófunum.
Efni og aðferðir: Rannsóknin byggir á gögnum sam­
starfs rannsóknar Íslenskrar erfðagreiningar, Þrautar
ehf og fleiri aðila um erfðir langvinnra verkja þar
sem fyrir hugað er að fá 1500 þátttakendur. Að
fengnu upplýstu samþykki þátttakenda var gerð
verkja næmis prófun (QST, e. quantitative sensory
testing) og tekið blóðsýni. Þátttakendur sem höfðu
tekið verkjalyf innan 12 klst fyrir mælingu voru
fjarlægðir úr úrtaki (87 einstaklingar, 26,8%). Af
þeim 373 einstaklingum sem nú hafa samþykkt þátt­
töku í rann sókninni höfðu 194 bæði lokið verkja­
næmisprófun og gefið blóðsýni og mynda þeir
efnivið rann sóknarinnar (98 vefjagigtar sjúklingar,
96 viðmið). Verkjanæmi var mælt með þremur
ólíkum verkjanæmis prófum: þrýstings verkjanæmis­
prófi, kuldaþols prófi og hitaskynvilluprófi sem
metur hitaverkjanæmi. Þátttakendur svöruðu einnig
spurningalistum tengdum verkjum og verkjaupplifun.
Að lokinni verkjanæmismælingu var blóðsýni tekið
og þéttni sex próteina mæld í sermi: IL6, IL8, IL10,
IL1ra, CRP og BDNF (Brain­derived neurotrophic
factor). Próteinþéttni var mæld með ensímtengdum
mótefnum (ELISA) í ljósgleypnimæli.
Niðurstöður: Meðaltalssermisþéttni CRP var vel
innan skilgreindra eðlilegra marka bæði hjá vefja­
gigtar sjúklingum og viðmiðum (≤ 10 µg/mL) en
vefja gigtar sjúklingar höfðu marktækt hærri þéttni
CRP samanborið við viðmið (viðmið: 2,0 µg/mL,
tilfelli: 3,25 µg/mL; p=0,002). Enginn munur var á
meðalþéttni IL6, IL8, IL10, IL1ra og BDNF milli
hópa. Marktæk jákvæð fylgni var milli þéttni BDNF
í sermi og allra verkjanæmisprófa: nánar tiltekið
þrýstingsverkjaþols (r = ­0,198; p=0,006), kuldaþols
(r = ­0,167; p=0,04) og hitaþols (r = 0,214; p=0,008).
Aðhvarfsgreiningarlíkön sem tóku tillit til margra
breyta sýndu að styrkur BDNF hafði marktækt
forspárgildi fyrir auknu verkjanæmi í öllum þremur
verkjanæmisprófum.
Ályktanir: Aukinn sermisstyrkur vefjagigtar sjúklinga
í samanburði við viðmið gefur vís bendingu um
aukna grunnbólgusvörun. Jákvæð fylgni BDNF við
þrjár gerðir verkja næmis styrkir þá tilgátu að BDNF
sé mikil vægur þátttakandi í m ndun og viðhaldi
miðlægrar verkjanæmingar, en ekki er ljóst hvort aukin
grunnbólgusvörun liggi að baki aukinni tjáningu þess.
Vöxtur minnstu fyrirburanna
á Íslandi 1988-2012
Bríet Einarsdóttir1, Kristín Leifsdóttir2,
Þórður Þórkelsson2 og Ingibjörg
Georgsdóttir3
Læknadeild Háskóla Íslands1, Barnaspítali
Hringsins2 og Greiningar- og ráðgjafarstöð
ríkisins3
Inngangur: Lífslíkur fyrirbura hafa aukist á síðustu
árum og framfarir í nýburalækningum hafa gert það
að verkum að nú er hægt að bjarga fyrirburum allt
niður í 23 vikna meðgöngu. Það hefur því orðið til
nýr sjúklingahópur sem samanstendur af mjög léttum
fyrirburum (e. extremely low birthweight infants,
ELBW infants). Rannsóknir hafa sýnt að það tekur
fyrirbura lengri tíma en fullbura að byrja að vaxa utan
lífmóður og eftir því sem fæðingarþyngd fyrirbura er
lægri þeim mun meiri líkur eru á vaxtarskerðingu utan
lífmóður (e. extrauterine growth restriction, EUGR).
Markmið þessarar rannsóknar var að svara eftirfarandi
spurningum:
1. Hvernig er vöxtur minnstu fyrirburanna fram til
grunnskólaaldurs?
2. Hvaða þættir spá best fyrir um vöxt þeirra?
Efniviður og aðferðir: Gerð var aftursýn rannsókn
þar sem vöxtur minnstu fyrirburanna fram til sex ára
aldurs var skoðaður með tilliti til ýmissa þátta. Skoð­
aðir voru fyrirburar sem fæddust á Íslandi á árunum
1988­2012 og vógu 1000 g eða minna við fæðingu.
Fyrirburarnir voru fundnir í Vökuskrá Barnaspítala
Hringsins og upplýsinga var aflað úr sjúkraskrám
fyrirburanna, mæðraskrám og úr vaxtargögnum frá
heilsugæslustöðvum.
Niðurstöður: Alls voru 194 fyrirburar í rannsóknar­
hópnum. Af þeim voru 29% vaxtarskertir við fæð­
ingu. Við 2 ára aldur voru 59% barnanna þyngdar­
vaxtarskert og 35% lengdar vaxtarskert. Við 6 ára
aldur voru 29% barnanna þyngdarvaxtarskert og
22% lengdar vaxtarskert. Þeir þættir sem spáðu best
fyrir um vöxt barnanna voru þyngd og lengd við
fæðingu, 2 vikna aldur og aldur sem samsvarar 32
vikna meðgöngulengd, vaxtarskerðing við fæðingu
og vefmeyra í hvíta efni heilans (e. periventricular
leukomalacia, PVL). Vaxtarskerðing við 2 ára og 6
ára aldur jókst í öfugu hlutfalli við þyngd og lengd
við fæðingu (p<0.05). Við 2 ára aldur voru 51%
þeirra barna sem ekki fæddust vaxtarskert orðin
þyngdarvaxtarskert. Þau börn sem voru vaxtarskert við
fæðingu voru þó líklegri til að vera þyngdarvaxtarskert
við 2 ára aldur heldur en börn sem ekki fæddust
vaxtarskert (p<0.05).
Ályktanir: Vaxtarskerðing utan lífmóður er algengt
vandamál meðal minnstu fyrirburanna. Það er því
mikilvægt að fylgjast sérstaklega vel með vexti þeirra.
Þeir þættir sem spá fyrir um vöxt þeirra á fyrstu
árum eru þyngd og lengd við fæðingu, 2 vikna aldur
og aldur sem samsvarar 32 vikna meðgöngulengd,
vaxtarskerðing við fæðingu og PVL.
Árangur LASIK sjónlagsaðgerða
á Íslandi
Daníel Alexandersson
Leiðbeinandi: Jóhannes Kári Kristinsson
Inngangur: Sjónlagsaðgerðir hafa verið framkvæmdar
á Íslandi frá síðustu aldamótum. Síðan þá hafa tug­
þúsundir aðgerða verið framkvæmdar hér á landi en
árangur þeirra hefur lítið verið rannsakaður. Markmið
þessarar rannsóknar var að kanna árangur og öryggi
LASIK sjónlagsaðgerða á Íslandi.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknin tók til allra
einstaklinga sem gengust undir LASIK sjónlagsaðgerðir
hjá Augljós laseraugnlækningum á einu ári (2013).
Alls voru framkvæmdar 968 LASIK sjónlagsaðgerðir
(490 einstaklingar) og uppfylltu 264 nærsýn augu
og 155 fjarsýn augu þröng skilyrði úrtakshóps.
Upplýsingarnar voru sóttar í sjúkraskrárkerfi
Augljóss og var rannsóknin afturskyggn. Niðurstöður
um árangur sjónlagsaðgerðanna voru settar fram
samkvæmt alþjóðlegum stöðlum þar sem kostur var
á. Lögð var áhersla á að meta nákvæmni, verkan og
öryggi sjónlagsaðgerða.
Niðurstöður: Sjónskerpa án leiðréttingar (UCVA) hjá
nærsýnum einstaklingum mældist í 100% tilvika 6/12
eða betri og í 98% tilvika 6/6 eða betri eftir sjónlags­
aðgerð. Í 15% tilvika mældist UCVA eftir sjónlags­
aðgerð að minnsta kosti einni línu betri á Snellen
sjónspjaldi en besta sjónskerpa með leiðréttingu
(BCVA) var fyrir sjónlagsaðgerð og í 76% tilvika
mældist hún sú sama, í rúmlega 10% tilvika mældist
hún verri. Í 100% tilvika féll leiðrétt kúlujafngildi
(spherical equivalent value) innan ±0.50D frá settu
takmarki. UCVA hjá fjarsýnum einstaklingum mældist
í 100% tilvika 6/18 eða betri, í 97% tilvika 6/12 eða
betri og í 90% tilvika 6/6 eða betri eftir sjónlagsaðgerð.
Í 16% tilvika mældist UCVA eftir sjónlagsaðgerð að
minnsta kosti einni línu betri á Snellen sjónspjaldi en
besta sjónskerpa með leiðréttingu (BCVA) var fyrir
sjónlagsaðgerð, í 58% tilvika mældist hún sú sama og
í um 25% tilvika mældist hún verri. Í 100% tilvika
féll leiðrétt kúlujafngildi innan við ±1.00D frá settu
takmarki. Enginn einstaklingur tapaði tveimur eða
fleiri línum þegar sjónskerpa með leiðréttingu (BCVA)
var skoðuð eftir sjónlagsaðgerð. Tíðni enduraðgerða
mældist svipuð og í erlendum rannsóknum.
Ályktun: Niðurstöður rannsóknarinnar sýna góðan
árangur af LASIK sjónlagsaðgerðum á Íslandi og er
árangur inn fyllilega sambærilegur við það sem best
þekkist í erlendum rannsóknum. Líkt og fram kemur
í erlendum rannsóknum er árangur sjónlagsaðgerða
betri við nærsýni en fjarsýni.
Algengi kæfisvefns og svefngæði
barna í þýði Heilsuskóla
Barnaspítalans.
Davíð Þór Jónsson1, Ólöf Elsa
Björnsdóttir2, Ragnar Bjarnason1,2,
Tryggvi Helgason2
1Læknadeild Háskóla Íslands, 2Barnaspítali
Hringsins
Inngangur: Offita er einn helsti áhættuþáttur kæfi­
svefns fullorðinna og er þekktur áhættuþáttur hjá
börn um og unglingum. Algengi kæfisvefns í almennu
þýði barna er 1­5% en hjá of feitum börnum er al­
gengið mun hærra. Kæfi svefn hjá of feitum börnum
hefur lítið verið rann sakaður. Þá helst hjá yngri
börnum en næstum ekkert hjá unglingum. Hann er
almennt talinn van greindur og í hópi of feitra unglinga
er líklegt að algengið sé hátt. Þar sem kæfisvefn er
sjálfstæður áhættuþáttur hjarta­og æðasjúkdóma og
veldur einkennum sem minnka lífsgæði er mikilvægt
að greina kæfisvefninn í þessum hópi. Kæfisvefn
er staðfestur með svefnmælingu og algengast er að
nota AHI (apnea­hypopnea index) til greiningar,
skilgreindur sem fjöldi vanönduna (e. hypopnea) og
öndunarhléa (e. apnea) á hverja klukkustund. AHI
≥ 1 er almennt talið vera viðmið kæfisvefns í yngri
börnum en AHI ≥ 5 viðmið í fullorðnum.
Markmið rannsóknarinnar er að meta fýsileika þess
að nota svefnmælingar í heimahúsum til greiningar
kæfisvefns hjá of feitum börnum, sjá hvort hægt
er að nota spurningalista um svefnvenjur barna
(CSHQ) til að skima fyrir kæfisvefni og að meta
algengi kæfisvefns í hópi of feitra barna á Íslandi.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknin var framskyggn
þversniðsrannsókn. Þýðið voru öll börn á aldrinum
12­18 ára sem vísað hefur verið til Heilsuskóla
Barnaspítalans, samtals 104 börn. Ákveðið var að
lagskipta hópnum eftir aldri og miða við að boða 30
þáttakendur í viðtal. Mæld var hæð, þyngd, ummál
mittis, upphandleggs og blóðþrýstingur. Í viðtalinu
svöruðu þátt takendur spurningalista, útskýrt var
hvernig setja átti svefn mælitækið á sig og þátt takendur
sváfu með það um nóttina. Einnig voru bakgrunns­
breytur í sjúkraskrá og sjúkrasaga þáttakenda skoðuð.
Við tölfræðiúrvinnslu var notast við SPSS.
Niðurstöður: 27 mælingar af 30 voru taldar góðar, hjá
3 einstaklingum náðist ekki nothæf mæling. Einnig
þurfti að endurtaka 7 mælingar. Af 27 voru 3 með kæfi­