Læknaneminn - 01.04.2016, Blaðsíða 134

Fr
óð
le
ik
ur
Ra
nn
só
kn
ar
ve
rk
ef
ni
3
. á
rs
n
em
a
134
svefn samkvæmt ströngustu skilgreiningum. Meðal
AHI var 2,46 ± 2,08 þegar notast var við fullorðins
skilmerki en 3,29 ± 2,25 þegar notast var við barna
skilmerki. Tengsl spurningalista um svefnvenjur barna
við vísa úr svefnmælingu voru ómarktækar.
Ályktanir og umræður: Í úrtakinu var algengi kæfi­
svefns að lágmarki 11% en hærri ef notast er við önnur
skilmerki. Óháð því hvaða skilmerki er miðað við þá
virðist kæfisvefn algengur í of feitum unglingum á
Íslandi. Niðurstöður þess að nota spurningalista um
svefnvenjur barna til skimunar fyrir kæfisvefni voru
ómarktækar, kannski er hægt að svara þeirri spurningu
með stærra úrtaki. Íhuga þarf hvort að taka eigi upp
skimun á kæfisvefni barna í heilsuskólanum. Örfáar
rannsóknir eru til um kæfisvefn í unglingum og brýn
þörf er á því að auka þekkingu á því sviði.
Gigtráður: Klínískt líkan
hefur forspárgildi í mælingu
sjálfsofnæmismótefna
Einar Axel Helgason
Leiðbeinendur: Björn Rúnar Lúðvíksson, Björn
Guðbjörnsson
Inngangur: Fjölkerfabandvefssjúkdómar eru flokkur
sjúkdóma af sjálfsofnæmisuppruna með fjölbreytilega
sjúkdómsmynd. Meðal þeirra teljast iktsýki, rauðir
úlfar, heilkenni Sjögrens, fjölvöðvabólga/húð­ og
vöðvabólga og herslismein. Sammerkt eiga þeir
mörg einkenni á borð við liðbólgur sem skerða
lífsgæði en þeir geta einnig birst í bráðari mynd
og haft sem fylgikvilla ýmist lífshættulegt ástand,
svo sem sterkjulíki, lungnatrefjun og nýrnabilun.
Meðferð og greiningu hefur fleygt fram með tilkomu
sjúkdómsbreytandi lyfja og aukinni notkun líftækni
jafnt við greiningu og lyfjameðferð, sem undirstrikar
mikilvægi þess að greina sjúkdómana sem allra fyrst.
Klínísk ákvarðanakerfi eru stafræn kerfi sem ætlað
er að styðja við ákvarðanatöku heilbrigðisstarfsfólks.
Við smíði slíkra kerfa má m.a. notast við líkinda­ og
tölfræðilegar aðferðir.
Markmið: Markmið eru að þróa og sannreyna
Gigtráð, hugbúnað til heildræns mats á bandvefs­ og
gigtarsjúkdómum. Bæta skal við viðmót Gigtráðs
og þróa til að gera sjúklingum sem léttast að svara
spurningunum. Niðurstöðurnar skulu nýtast til þess
að þróa áfram líkan sem býr að baki útreikningum
Gigtráðs. Prófa skal hvort útreikningar Gigtráðs sýni
samband við útkomur út mótefnamælingum.
Efni og aðferðir: 317 sjúklingar sem höfðu fengið
tilvísun í sjálfsofnæmismótefnamælingar fengu sent
bréf með ósk um þátttöku. Náðist í 154 í síma en
87 luku þátttöku. Mótefnamælingar sem litið var
til voru RF, CCP og ANA ásamt undirflokkum.
Líkanið sem liggur að baki Gigtráði hefur verið í
þróun frá árinu 2010, m.a. með hliðsjón af útgefnum
flokkunarskilmerkjum fyrir iktsýki, rauða úlfa,
Sjögrens­heilkenni, æðabólgur, fjölvöðvabólgu/húð­
og vöðvabólgu, fjölvöðvabólgu, hryggikt og vefjagigt.
Notast var við hefðbundnar tölfræðilegar aðferðir til
að prófa og lýsa tengslum ásamt ROC­myndum.
Niðurstöður: Engir sjúklingar með jákvæð
sjálfsofnæmismótefni fengu undir 7, sem var neðra
við miðunarmark. Aðeins sást marktækt samband
milli mats Gigtráðs og mótefnamælinga þegar búið
var að leiðrétta fyrir mati á vefjagigt en marktækni
náðist ekki þegar flokkað var eftir fyrirfram ákveðnum
flokkum. Notendur viðmóts Gigtráðs álitu heldur að
of fáar spurningar væru en of margar og flestum fannst
mjög auðvelt eða heldur auðvelt að nota það.
Umræða: Samband er milli mats Gigtráðs og hlut­
lægra þátta gigtarsjúkdóma innan þessa þýðis. Í þessu
þýði gefa bæði flokkunarmörkin helst til mikið næmi
og takmarkað sértæki, sem er möguleg ástæða þess að
marktækni næst ekki fyrir sambandinu þegar horft er
á matið sem flokkabreytu eftir þeim mörkum sem skil­
greind voru fyrir verkefnið. Niðurstöður sýna skýrt þá
mynd að vefjagigt er stór blöndunarþáttur í klínískri
forspá sjálfsofnæmis. Almennt eru notendur jákvæðir
fyrir notkun Gigtráðs.
Langtímahorfur einstaklinga
með bráða kransæðastíflu 2006
Einar Logi Snorrason1, Thor
Aspelund1,3, Vilmundur Guðnason1,3 og
Karl Andersen1,2
Háskóli Íslands1, Landspítali Háskólasjúkrahús2,
Hjartavernd3
Inngangur: Um þriðjung dauðsfalla á Íslandi má rekja
til hjarta­ og æðasjúkdóma. Nýgengi blóðþurrðar
hjartasjúkdóma og dánartíðni af völdum þeirra hafa
breyst á undanförnum áratugum í vestrænum ríkjum.
Fækkun tilfella blóðþurrðar hjartasjúkdóma og bættar
meðferðar horfur einkenna þróunina. Þrátt fyrir að
tíðni blóð þurrðar hjarta sjúkdóma hafi lækkað þá
hefur tíðni hjartadreps án ST­hækkana (NSTEMI)
aukist milli ára. Á Íslandi hafa eins árs horfur sjúklinga
með hjartadrep með ST­hækkunum (STEMI)
verið rannsakaðar m.t.t. áhættuþátta og meðferðar.
Langtíma lifun NSTEMI og STEMI sjúklinga hefur
ekki verið skoðuð á Íslandi. Markmið þessarrar
rannsóknar er að bera saman 5 ára lifun einstaklinga
sem greindust með STEMI eða NSTEMI árið 2006
og skoða áhrif áhættuþátta á lifun.
Efniviður og aðferðir: Einstaklingar voru fundnir
í Sögukerfi Landspítalans með ICD­kóðum fyrir
STEMI(I21, I21.9(410)) og NSTEMI(I21.4). Alls
voru 451 einstaklingar valdir, þar af 281 greindir
með NSTEMI og 170 með STEMI. Áhættuþættir
hjarta­ og æðasjúkdóma voru teknir saman samkvæmt
skráningum í Sögukerfi Landspítalans. Endapunktur
(primary endpoint) rannsóknarinnar var andlát af
hvaða orsök sem er. Endurinnlagnir vegna hjartadreps,
hvikullar hjartaangar og hjartabilunar voru skráðar
sem samsettur endapunktur.
Niðurstöður: Nýgengi NSTEMI árið 2006 var 91,3
á hverja 100.000 íbúa. Nýgengi STEMI árið 2006 var
55,9 á hverja 100.000 íbúa. Að 5 árum liðnum voru
51,4%(95% CI: 45,9­57,6) NSTEMI sjúklinga á lífi
og 76,6%(70,5­83,3) STEMI sjúklinga á lífi (logrank:
p=1,3*10­6). Meðalaldur NSTEMI var 69,9 ára (95%
CI: 67,9­71,9) meðal karla og 78,3 ára (76,5­80,3) hjá
konum (p=6,1*10­9). Meðalaldur STEMI var 63,1
ára (60,7­65,4) hjá körlum og 70,4 ára (66,9­73,9)
hjá konum (p=0,00074). Aukning um hvert aldursár
jók dánartíðni á tímabilinu um 9,9% fyrir NSTEMI
(leiðrétt HR=1,114. p<0,01) og 11,8% fyrir STEMI
(leiðrétt HR=1,183. p<0,01). Sykursýki jók áhættu á
andláti árið 2006 um 136% meðal STEMI sjúklinga
(p=0,04).
Ályktanir: Nýgengi NSTEMI var hærra en STEMI
á Íslandi árið 2006. Konur höfðu verri langtímahorfur
en karlar. Langtímalifun eftir bráðakransæðastíflu
skýrist mest af aldri, eldri sjúklingum vegnar verst.
Langtímalifun NSTEMI sjúklinga var verri en
STEMI þrátt fyrir aldursleiðréttingu.
Mat á lifun sjúklinga með Marfan
heilkenni
Elín Óla Klemenzdóttir1, Ástríður
Pálsdóttir3, Ragnar Danielsen4,5,
Guðmundur Þorgeirsson4, Hans Tómas
Björnsson2
1Læknadeild Háskóla Íslands, 2Johns Hopkins
School of medicine, 3Rannsóknarstöð Háskóla
Íslands að Keldum, 4Hjartadeild Landspítala
Háskólasjúkrahúss, 5Læknasetrið
Inngangur: Marfan heilkenni er tiltölulega algengur
arfgengur bandvefssjúkdómur. Sjúkdómurinn er fjöl­
kerfa s júkdómur en þyngst leggst sjúkdómurinn á
hjarta­ og æðakerfi, augu og stoðkerfi. Sjúkdómurinn
orsakast af stökkbreytingu í FBN­1 geni sem kóðar
fyrir glýkóprótíninu fibrillín­1 og erfist ókynbundið
ríkjandi. Gallað fibrillín­1 veldur minnkun í myndun
utanfrumuefnis og veldur óbeint ofvirkjun á TGFβ
og aukinni tjáningu á MMPs sem leiðir af sér of
mikið niðurbrot á utanfrumuefninu. Ómeðhöndlaðir
sjúklingar hafa skertar lífslíkur og eru skyndidauðsföll
þekkt, helsta ástæða dauðsfalla er rof í ósæð.
Rannsóknir á arfgengri heilablæðingu hafa sýnt fram
á framfærslu og foreldraáhrif sem komu upp á stuttu
tímabili á 19. öld. Markmið þessarar rannsóknar
auk þess að kanna skyldleika sjúklinga með Marfan
heilkenni er að skoða lifun sjúklinga og skylduarfbera
með tilliti til framfærslu og foreldraáhrifa.
Efni og aðferðir: Rannsóknarþýðið voru allir nú lifandi
sjúklingar með Marfan heilkenni, þekktir látnir for­
feður með sjúkdóminn og skylduarfberar. Sjúklingar
voru fundnir í gögnum LSH og Erfðafræðinefndar.
Upplýsingar um forfeður fengust úr fjölskyldu sögum
núverandi sjúklinga, sjúkraskrám, minningargreinum,
dánar vottorðum og prestabókum. Við ætt rakningu
var notast við Íslendinga bók og sameigin legir forfeður
fundnir. Í lok rannsóknartímabils var sjúk lingum
boðið að gefa blóðsýni fyrir áfram haldandi rannsókn.
Niðurstöður: Fjöldi núlifandi sjúklinga eru 35, 18
karlar og 17 konur. Meðalaldur er 41 ár ± 19, aldursbil
6­90 ár. Flestir (74%) höfðu staðfesta fjölskyldusögu
en hinir (26%) virtust stakir. Fjölskyldurnar voru
alls 9 talsins. Einkenni og teikn sjúklinganna voru
mjög mismunandi milli einstaklinga, jafnvel innan
sömu fjölskyldu. Ósæðarteikn fundust hjá 47%,
lokuvandamál hjá 50% sjúklinga, stoðkerfiseinkenni
hjá 74% og einkenni frá augum hjá 23%. 26%
hafa farið í aðgerð á ósæð eða lokum, 11% hafa
farið í aðgerð á augum og 9% hafa farið í aðgerð
vegna stoðkerfiseinkenna. 7 einstaklingar í 2 fjöl­
skyldum höfðu farið í genapróf, þau höfðu öll stökk­
breytinguna R2680C í útröð 63 í FBN­1. 1 látinn
einstaklingur hafði farið í genapróf, sá hafði nýbura
Marfan heilkenni og hafði stökkbreytinguna C1097Y
í útröð 26 í FBN­1. Í ættrakningu var hægt að tengja
saman 11 einstaklinga (2 fjölskyldur og 1 staka) til
sömu hjóna fædd um miðja 19. öld. Þar af voru
fjölskyldurnar 2 sem höfðu farið í genapróf.
Ályktanir: Ljóst er að Marfan heilkenni er að finna
á Íslandi í svipuðu mæli og í öðrum löndum. Sjúk­
dómurinn birtist hér í mörgum myndum og finnast
allar samsetningar af teiknum og einkennum.
Fjölskyldulægni sjúkdómsins samræmist niðurstöðum
annarsstaðar frá. Ættir voru raknar eins og hægt var
án vitneskju um stökkbreytingar, gera má sterklega
ráð fyrir því að með niðurstöðu úr genaprófum verði
hægt að bæta rakningu til muna. Ísland er lítið land og
því talið líklegra en ekki að rekja megi fleira sjúklinga
saman auk þess sem niðurstöður genaprófanna geri
ættrakninguna nákvæmari og áreiðanlegri. Næsta
skref er því að fá blóðsýni úr öllum sjúklingunum og
raðgreina FBN­1 genið.
Tengsl BMP9 boðleiðarinnar og
EGFL7 nýæðamyndun
Ellen Dagmar Björnsdóttir1, Guðrún
Valdimarsdóttir2
1Læknadeild Háskóla Íslands, 2Lífefna og
sameindalíffræðistofa læknadeildar Háskóla
Íslands
Inngangur: Bone morphogenetic protein 9 (BMP9) er
vaxtarþáttur sem framleiddur er af lifur og seytt er í
blóð. Nýlega hefur uppgötvast að þessi þáttur tengist
ALK1 viðtaka af hárri sækni en tjáning þess viðtaka
er bundin við æðaþelsfrumur. Epidermal growth
factor­like domain 7 (EGFL7) er utanfrumuprótein
sem einkum er tjáð af æðaþels frumum. Tjáning
þess er mest á fóstur stigi en aukning sést einnig við
líf eðlis fræðilega og mein myndandi æða myndun. Í
innröð 7 á EGFL7 geni situr microRNA­126 (miR­
126). MicroRNA eru stutt RNA sem geta stjórnað
tjáningu markgena og þá oft hýsilgensins sem þau
liggja innan. Til eru forstigsgögn sem benda til þess