Læknaneminn - 01.04.2016, Qupperneq 136

Fr
óð
le
ik
ur
Ra
nn
só
kn
ar
ve
rk
ef
ni
3
. á
rs
n
em
a
136
the in vitro models can be used to further study
mechanisms of transcriptional control by mTOR
inhibitors in VSMCs. The weak and inconsistent effects
observed on inflammatory gene expression in vitro
may indicate false positive results of the microarray
analysis, although an alternative explanation is that
de­differentiation of cultured arteries and VSMCs is
not suitable for this aspect of mTOR biology and that
further in vivo studies are required.
Greining alvarlegra meðfæddra
hjartagalla á Íslandi 2000-2014
Hallfríður Kristinsdóttir1, Gylfi
Óskarsson1,2, Þórður Þórkelsson1,2
1Læknadeild Háskóla Íslands, 2Barnaspítali
Hringsins
Inngangur: Nýlegar rannsóknir frá nágranna­
löndunum hafa sýnt að vaxandi hlutfall (13­30%)
alvarlegra meðfæddra hjartagalla greinist seint, það
er eftir útskrift heim af fæðingardeild. Börnin eru
þá oft alvarlega veik við greiningu, en sein greining
hefur verið tengd verri afdrifum. Til að bregðast
við þessum vanda hafa sum lönd tekið upp nýjar
greiningaraðferðir. Nýburaeftirlit á Íslandi hefur
þá sérstöðu að allir nýburar eru skoðaðir af lækni
við 5 daga aldur. Markmið rannsóknarinnar er
að meta hvenær alvarlegir meðfæddir hjartagallar
greinast á Íslandi og hvort sein greining þeirra sé
vandamál. Niðurstöðurnar gætu haft áhrif á skipulag
nýburaskoðunar og afstöðu til nýrra greiningaraðferða.
Efniviður og aðferðir: Gerð var afturskyggn rannsókn
sem náði til allra lifandi fæddra barna á Íslandi
á tímabilinu 2000­2014. Alvarlegur meðfæddur
hjartagalli var skilgreindur sem galli sem þarfnast
inngrips eða veldur dauðsfalli á fyrsta ári lífs. Börn
með þá greiningu voru fundin í Vökudeildarskrá og
sjúkdómsgreiningargrunni Landspítala. Upplýsingum
var safnað úr sjúkraskrám barna og mæðra um
fæðingu, greiningu, ástand og afdrif barns. Notast var
við lýsandi tölfræði.
Niðurstöður: Alls fundust 155 börn sem greindust
með alvarlegan meðfæddan hjartagalla á tímabilinu,
93 drengir og 62 stúlkur (1,5:1). Nýgengið var 2,33
á hverjar 1000 lifandi fæðingar. Nýgengi lækkaði
marktækt á tímabilinu, úr 3,12 á fyrstu 5 árunum
(2000­2004) í 1,99 og 1,95 á seinni tveimur 5 ára
tímabilunum (2005­2009 og 2010­2014) (p<0,05).
Algengustu hjartagallarnir voru ósæðarþrenging eða
­rof með eða án ops á milli slegla 29/155 (18,7%), op
á milli slegla 24/155 (15,5%) og víxlun meginslagæða
með eða án ops á milli slegla 15/155 (9,7%). 36 börn
(23,2%) greindust á meðgöngu. 100 börn (64,5%)
greindust skömmu eftir fæðingu og fyrir útskrift frá
fæðingarstofnun. 19 börn (12,3%) greindust seint,
það er eftir útskrift frá fæðingarstofnun. 25 börn
af 100 sem greindust eftir fæðingu fyrir útskrift frá
fæðingarstofnun fengu alvarleg einkenni skömmu
eftir fæðingu. Hjá þeim var víxlun meginslagæða
(með eða án ops á milli slegla) algengasti gallinn
(10/25), en engin börn höfðu greinst með slíkan galla
á meðgöngu. Af þeim 19 sem greindust seint voru 13
alvarlega veik við greiningu, þar af 3 í lostástandi. Sá
galli sem oftast greindist seint var ósæðarþrenging eða
­rof, 6/19 (31,6%). 141 barn (91%) er á lífi í dag,
við 4 mánaða til 15 ára aldur. 14 börn létust, þar
af 8 fyrir eins árs aldur. Hjartagalli var dánarorsök
hjá 8 börnum. Fimm börn létust án inngrips vegna
hjartagalla. Af hinum 150 undirgekkst 101 barn fyrsta
inngrip yngra en tveggja mánaða gamalt, og þar af 87
yngri en eins mánaðar gömul.
Ályktanir: Meðgöngugreining og skoðun nýbura
fyrir útskrift frá fæðingarstofnun skilar ágætum
árangri í greiningu barna með alvarlega hjartagalla.
Þó greinist umtalsverður fjöldi þeirra seint og eru
þau þá oft alvarlega veik við greiningu. Þau börn

sem greinast á fyrstu dögum ævinnar fyrir útskrift
frá fæðingarstofnun veikjast oft með lífshótandi
einkennum sem krefjast gjörgæslumeðferðar. Æskilegt
væri að fækka þeim börnum sem veikjast lífhættulega
vegna alvarlegs hjartagalla með bættri greiningu á
meðgöngu og í nýburaskoðun.
Horfur sjúklinga sem gangast
undir skurðaðgerð vegna lungna-
krabbameins á Íslandi hafa batnað
Hannes Halldórsson1, Ástríður
Pétursdóttir2, Björn Már Friðriksson1,2,
Guðrún Nína Óskarsdóttir2, Steinn
Jónsson1,3, Magnús Karl Magnússon1,4,5,
Tómas Guðbjartsson1,2
1Læknadeild Háskóla Íslands, 2hjarta- og
lungnaskurðdeild og 3lungnadeild Landspítala,
4lífvísindasetur og 5lyfja- og eiturefnafræðideild
Háskóla Íslands
Inngangur: Lungnakrabbamein er annað algengasta
krabbameinið hjá báðum kynjum á Íslandi og greinast
160 einstaklingar árlega. Þriðjungur þeirra gengst
undir skurð aðgerð á lunga og læknast helmingur
af þeim hópi. Á síðustu árum hafa orðið framfarir í
greiningu og meðferð lungna krabbameins en áhrif
þeirra á lifun þessa sjúklinga hóps eru ekki þekkt.
Mark mið þessarar rann sóknar var að skoða árangur
skurð aðgerða við lungna krabbameini hjá heilli þjóð á
24 ára tímabili með sérstaka áherslu á lifun.
Efniviður og aðferðir: Afturskyggn rannsókn sem
tók til allra sjúklinga sem gengust undir skurðaðgerð
við lungnakrabbameini á Íslandi frá 1991 til 2014.
Upplýsingar fengust úr sjúkraskrám og æxlin voru
stiguð samkvæmt 7. útgáfu TNM­stigunarkerfisins.
Lífshorfur voru reiknaðar með aðferð Kaplan­Meier
og fjölbreytugreining Cox var notuð til að ákvarða
forspárþætti lifunar og hvort lifun hefði breyst á
fjögurra ára tímabilum. Útreikningar á lifun miðuðust
við 31. desember 2014 og var meðal eftirfylgni 31
mánuður.
Niðurstöður: Alls voru gerðar 693 aðgerðir á 655
einstaklingum, þar af voru 523 blaðnám (76%),
84 lungnabrottnám (12%) og 86 fleyg­ eða geira­
skurðir (12%). Kirtilfrumukrabbamein (59%) og
flöguþekjukrabbamein (28%) voru algengustu
krabba meinin yfir tímabilið. Meðalaldur hækkaði úr
63 árum 1991­1994 í 66 ár 2011­2014 (p=0,017) og
hlut fall karla (48%) breyttist mark tækt yfir tímabilið.
Hlut fall sjúk linga á stigi I og II jókst úr 74% í 87% frá
fyrsta til síðasta tímabils (p=0,01). Tilviljanagreiningar
(33%) breyttust ekki marktækt yfir tímabilið (p=0,80).
Bæði eins árs og þriggja ára lifun jukust marktækt yfir
tímabilið (p=0,002), eins árs lifun úr 69% 1991­1994
í 92% 2011­2014 og þriggja ára lifun úr 44% 1991­
1994 í 73% 2011­2014. Sjálfstæðir forspárþættir
verri lifunar voru hækkandi stigun (ÁH=1,39), aldur
(ÁH=1,03) og saga um kransæðasjúkdóm (ÁH=1,25).
Aðgerð á síðari hluta tímabilsins (2003­2014) var hins
vegar verndandi hvað lifun varðar og ávinningurinn
mestur á tímabilinu 2011­2014 (ÁH=0,48, 95% ÖB:
0,30­0,76; p=0,0016), jafnvel þótt leiðrétt væri fyrir
aldri og stigun.
Ályktanir: Horfur sjúklinga sem gangast undir skurð­
aðgerð vegna lungnakrabbameins hafa batnað á síðustu
árum hér á landi. Ekki sést hærra hlutfall tilviljana­
greininga eða sjúklinga með staðbundinn sjúkdóm
(stig I og II) sem gæti skýrt þessa þróun. Sennilegt
er að bætt stigun með aukinni notkun miðmætis­
og berkjuómspeglunar og jáeindaskanna velji betur
sjúklinga til skurðmeðferðar sem skýrir bættan
árangur en viðbótarmeðferð með krabbameinslyfjum
eftir aðgerð gæti einnig haft þýðingu.
Hjartabilun meðal eldri Íslendinga
Algengi, nýgengi, áhættuþættir og
horfur
Haukur Einarsson1, Thor Aspelund1,3,
Vilmundur Guðnason1,3, Guðmundur
Þorgeirsson1,2
1Læknadeild Háskóla Íslands, 2Hjartadeild
Landspítala, 3Hjartavernd
Inngangur: Hjartabilun er bæði algengur og alvarlegur
sjúkdómur sem leggst fyrst og fremst á eldra fólk og
orsakast af því að hjartað tapar getu sinni til að sjá
líkamanum fyrir nægjanlegu magni af blóði eða getur
það aðeins við verulega hækkaðan fylliþrýsting. Skipta
má hjartabilun í tvær megingerðir, hjartabilun með
minnkað útstreymisbrot (HFrEF) og hjartabilun með
varðveitt útstreymisbrot (HFpEF). Þrátt fyrir að þessar
tvær gerðir séu svipaðar m.t.t einkenna eru ástæður
þeirra oft ólíkar, algengi þeirra er mismunandi eftir
sjúklingahópum og meðferð þeirra er misárangursrík.
Markmið þessarar rannsóknar var að kanna algengi
og nýgengi hjartabilunar meðal eldri Íslendinga með
áherslu á þær tvær gerðir sem nefndar voru ásamt því
að meta horfur og áhættuþætti sjúkdómsins.
Efni og aðferðir: Gögn úr Öldrunarrannsókn
Hjarta verndar voru nýtt við þessa rannsókn og
mynduðu þátttakendur hennar rannsóknarhópinn.
Öldrunarrannsóknin er framsýn ferilrannsókn sem
tekur til 5764 einstaklinga á aldrinum 66­98 ára en
þátttaka þeirra í rannsókninni hófst á árunum 2002­
2006. Frá Landspítalanum fengust gögn úr sjúkraskrám
þeirra einstaklinga sem greindir voru með hjartabilun
eftir að þátttaka þeirra í Öldrunarrannsókninni hófst
til 28.2.2010 og voru þær greiningar sannreyndar
út frá fyrir fram ákveðnum skilmerkjum. Auk þess
fengust upplýsingar úr sjúkraskrám um það hvort
þátttakendur rannsóknarinnar hefðu greinst með
hjartabilun fyrir Öldrunarrannsóknina. Út frá þessum
gögnum var algengi og nýgengi hjartabilunar reiknað,
langtímalifun hjartabilunarsjúklinga var metin með
aðferð Kaplan­Meier og undirliggjandi sjúkdómar
kannaðir. Auk þess var aðhvarfsgreiningarlíkan Cox
notað til að kanna tengsl áhættuþátta á miðjum aldri
við hjartabilun.
Niðurstöður: Alls voru til skoðunar 776 tilvik af
hjartabilun. Algengi hjartabilunar mældist 3,7% og
var það marktækt hærra hjá körlum (4,8%) en konum
(2,8%) (p<0,001). Nýgengið mældist 16,5 tilvik á
1000 manns á ári og var það marktækt hærra hjá körlum
(21,5/1000 manns á ári) en konum (13,1/1000 manns
á ári) (p<0,001). Nýgengi HFrEF mælidst 6,2 tilvik á
1000 manns á ári og reyndist það einnig marktækt
hærra hjá körlum (10,1/1000 manns á ári) en konum
(3,4/1000 manns á ári) (p<0,001). Nýgengi HFpEF
mældist 6,9 tilvik á 1000 manns á ári en ekki var
marktækur munur á nýgengi karla (7,2/1000 manns
á ári) og kvenna (6,7/1000 manns á ári) (p=0,62).
Fimm ára lifun hjartabilunarsjúklinga reyndist vera
31,2% og var lifun kvenna marktækt betri en lifun
karla (p=0,019). Ekki reyndist tölfræðilega marktækur
munur á lifun einstaklinga með HFpEF og HFrEF
(p=0,07). Miðgildi lifunar hjartabilunarhópsins
var 2,73 ár en miðgildi lifunar jafnaldra þeirra sem
ekki höfðu greinst með hjartabilun var 8,48 ár. Tveir
algengustu undirliggjandi sjúkdómar hjartabilunar
voru kransæðasjúkdómur og háþrýstingur en
reykingar á miðjum aldri reyndust hafa sterk tengsl
við hjartabilun síðar á ævinni (HR: 1,65, 95% CI:
1,33­2,05, p<0,001).
Umræða: Algengi og nýgengi hjartabilunar er hátt og
eykst stöðugt í takt við hækkandi aldur einstaklinga
auk þess sem fimm ára lifun hjartabilunarsjúklinga
er slæm. Karlar fá frekar hjartabilun en konur
og að auki greinast þeir frekar með HFrEF en
konur greinast frekar með HFpEF. Augljóst er að
hjartabilunargreining dregur mjög úr lífslíkum eldra
fólks á Íslandi.