Læknaneminn - 01.04.2016, Side 139

Fr
óð
le
ik
ur
Ra
nn
só
kn
ar
ve
rk
ef
ni
3
. á
rs
n
em
a
139
fyrstu tvö æviárin höfðu fylgni við greiningu astma
(p<0,01). Ofangreindar niðurstöður voru reiknaðar út
með tilliti til mögulegra blöndunarþátta. Ekki fundust
marktæk tengsl ofnæmissjúkdóma eða ­einkenna við
D­vítamíngjöf fyrstu tvö æviárin, vökva annan en
mjólk og vatn eða gæludýr á heimili fyrir tveggja ára
aldur.
Ályktanir: Niðurstöðurnar benda til þess að
það séu tengsl milli ákveðinna umhverfisþátta
og ofnæmissjúkdóma, sem og að bæði erfðir
og umhverfisþættir séu áhrifaþættir í myndun
ofnæmissjúkdóma. Niðurstöður þessarar rannsóknar
eru að mörgu leyti í samræmi við aðrar rannsóknir, en
sumir þættir hennar stangast þó á við það sem aðrar
rannsóknir hafa sýnt.
Ástæður valkeisaraskurða og
nýgengi öndunarörðugleika
hjá börnum sem fæddust með
valkeisaraskurði á Landspítalanum
árin 2005-2014
Jóhanna Vigdís Ríkharðsdóttir
Leiðbeinendur: Þórður Þórkelsson, Hildur
Harðardóttir, Margrét Sigurðardóttir
Inngangur: Börn sem fæðast með valkeisaraskurði
(VKS) eru líklegri til að fá öndunarörðugleika fyrst
eftir fæðingu en börn sem fæðast um leggöng við
sömu meðgöngulengd. Áhættan er í öfugu hlutfalli
við meðgöngulengd. Því er mælt með að VKS séu
gerðir eftir að 39 vikna meðgöngu er náð. Tilgangur
rannsóknarinnar var að (1) kanna nýgengi VKS fyrir
39 vikna meðgöngu, ástæður þeirra og hversu mörgum
hefði verið hægt að fresta þar til 39 vikna meðgöngu
var náð, (2) kanna nýgengi öndunarörðugleika barna
sem fæddust með VKS og (3) kanna tilgátuna að
konum sem eignast barn sem fær öndunarörðugleika
eftir VKS sé eðlislægt að ganga lengur með börn sín.
Efniviður og aðferðir: Fengnar voru upplýsingar um
alla valkeisaraskurði sem framkvæmdir voru árin 2005­
2014 frá sjúklingabókhaldi LSH. Upplýsinga var aflað
úr mæðraskrám og sjúkraskrám barna sem fæddust með
VKS á kvennadeild LSH árin 2005 til 2014 eftir ≥ 37
vikna meðgöngu og greindust með öndunarörðugleika
vegna votra lungna eða glærhimnusjúkdóms fljótlega
eftir fæðingu. Viðmiðahópur samanstóð af börnum
sem fæddust með VKS rannsóknartímabilinu en
fengu ekki öndunarörðugleika stuttu eftir fæðingu.
Einnig voru fengnar upplýsingar úr mæðraskrám um
meðgöngulengd systkina barna sem fæddust með
VKS og fengu öndunarörðugleika eftir fæðingu og
borið saman við meðgöngulengd systkina barna sem
ekki fengu öndunarörðugleika í kjölfar VKS.
Niðurstöður: Á tímabilinu fæddust 2048 börn með
valkeisaraskurði á Landspítalanum. Af þeim fengu
58 (2,8%) öndunarörðugleika. Nýgengi var í öfugu
hlutfalli við meðgöngulengd, þ.e. 7,3% við 37 vikna
meðgöngu, 3,8% við 38 vikna meðgöngu, 2,5% við 39
vikna meðgöngu og 1,1% við 40­42 vikna meðgöngu.
Nýgengi öndunarörðugleika eftir 37­38 vikna
meðgöngu var marktækt hærri en eftir 39­42 vikna
meðgöngu (4,9% og 2,4%; p gildi=0,0062). Alls voru
framkvæmdir 1949 VKS á tímabilinu. Aðgerðir sem
framkvæmdar voru við 37­38 vikna meðgöngu voru
samtals 477. Af þessum VKS hefði mögulega mátt
fresta 285 (59,7%) aðgerðum til 39 vikna meðgöngu
eða 14,6% af heildarfjölda valkeisaraskurða. Konur
sem áttu börn með valkeisaraskurði sem fengu
öndunarörðugleika eftir fæðingu gengu að meðaltali
6 dögum lengur en 40 vikur með sín fyrri eða seinni
börn (p gildi=0,0026) þegar fæðing hófst sjálfkrafa
eða var framkölluð.
Ályktanir: Nýgengi öndunarörðugleika hjá nýburum
sem fæðast með valkeisaraskurði er í öfugu hlutfalli við
meðgöngulengd. Mikilvægt er að bíða með aðgerð þar
til 39 vikna meðgöngu er náð, ef þess er nokkur kostur,
til þess að draga úr líkum á öndunarörðugleikum
hjá börnunum. Mæður sem fæddu börn með VKS
sem fengu öndunarörðugleika gengu að meðaltali 6
dögum lengur með sín börn heldur en viðmiðahópur
og því hugsanlega betra að framkvæma VKS seinna á
meðgöngunni á þeim mæðrum sem vitað er að hafa
gengið lengur með sín börn.
Tengsl kalks í kransæðum við
almenna áhættuþætti hjarta- og
æðasjúkdóma
Kristján Már Gunnarsson
Leiðbeinendur: Axel Finnur Sigurðsson, Birna
Jónsdóttir
Inngangur: Kransæðasjúkdómar eru algengasta
orsök ótímabærra dauðsfalla á vesturlöndum, þar
með talið á Íslandi. Dæmi um áhættuþætti sem auka
líkur á kransæðasjúkdómi eru ættarsaga, reykingar,
háþrýstingur og blóðfituraskanir. Hugsanlega
er gagnlegt að finna merki æðakölkunar hjá
áhættuhópum, áður en einkenni sjúkdóms koma
fram. Magn kalks í kransæðum, metið með kalkskori,
gefur til kynna umfang æðakölkunar og hefur mjög
sterkt forspárgildi fyrir hættu á æðaáföllum. Þeir sem
eru með hátt kalkskor eru í mikilli áhættu, en þeir sem
hafa ekkert kalk í kransæðum eru í mjög lágri áhættu.
Tengsl kalskors við aðra áhættuþætti eru ekki fyllilega
ljós. Þessi rannsókn skoðar tengsl kalkskors við kyn,
aldur, líkamsþyngdarstuðul, reykingar, blóðfitur,
blóðsykurgildi og háþrýsting.
Efniviður og aðferðir: Farið var yfir niðurstöður
tölvusneiðmynda af kransæðum í Röntgen Domus
fyrir árið 2011. Alls var um að ræða 993 einstaklinga,
kalkskor lá fyrir hjá 727 þeirra. Upplýsingar um aldur,
kyn, líkamsþyngdarstuðul og reykingar voru fengnar úr
gögnum Röntgen Domus. Upplýsingar um blóðfitur
og blóðsykurgildi voru fengnar úr gagnagrunnum
rannsóknarstöðva í Mjódd og Glæsibæ. Upplýsingar
um notkun blóðfitu­ og blóðþrýstingslækkandi lyfja
6 mánuðum fyrir og eftir tölvusneiðmyndina voru
fengnar hjá lyfjagagnagrunni Landlæknis. Skoðuð var
fylgni á milli kalkskors og annarra áhættuþátta.
Niðurstöður: Kalkskor lá fyrir hjá 379 körlum og 348
konum (n = 727). Kalkskor var marktækt hærra hjá
körlum en konum (136,6 ± 275,8 vs 54,5 ± 143,3, p
< 0,001). Jákvæð fylgni var á milli aldurs og kalkskors
hjá bæði körlum (rs = 0,315, p < 0,001) og konum
(rs = 0,309, p = 0,001). Jákvæð fylgni var á milli
kalkskors og líkamsþyngdarstuðuls (rs = 0,1020619,
p = 0,006454). Fylgni var við reykingar, en
meðalkalkskor hjá núverandi eða fyrrum reykingfólki
var 118,2, en 66,5 hjá þeim sem höfðu aldrei reykt
(p < 0,001). Meðalkalkskor hjá einstaklingum á
blóðþrýstingslyfjum var 130,4 + 272,2, en 67,1 +
168,5 hjá þeim sem tóku ekki blóðþrýstingslyf (p <
0,001). Jákvæð fylgni fannst við blóðsykurgildi (rs =
0,1449489, p = 0,015) og HbA1c (rs = 0,200564,
p = 0,018). Þegar einstaklingar á blóðfitulækkandi
lyfjum voru útilokaðir fannst öfug fylgni á milli HDL­
kólesteróls og kalkskors (rs = ­0,138, p = 0,026).
Engin fylgni var á milli kalkskors og heildarkólesteróls
né kalkskors og LDL­kólesteróls. Þegar karlmenn
voru skoðaðir sérstaklega fannst ekki marktæk fylgni
millli kalkskors og blóðfitugilda. Hjá konum fannst
marktæk fylgni milli kalkskors og þríglýseríða (rs =
0,292, p = 0,002) og þríglýseríða/HDL­kólesteról
hlutfalls (rs = 0,235, p = 0,012).
Ályktanir: Karlar hafa hærra kalkskor en konur.
Jákvæð fylgni er milli kalskors, aldurs, reykinga,
líkamsþyngarstuðuls, háþrýstings og blóðsykurs.
Fylgni er á milli HDL­kólesteróls og kalkskors. Þegar
kynin voru skoðuð í sitt hvoru lagi fannst jákvæð
fylgni á milli þríglýseríða og þríglýseríða/HDL­
kólesteról hlutfalls hjá konum, en engin marktæk
fylgni við blóðfitur hjá körlum.
Þróun á aðferð til sérhæfingar
miðlagsstofnfrumna:
Mat á áhrifum frostþurrkunar
á notagildi roflausna úr
útrunnum örveruóvirkjuðum
blóðflögueiningum við beinsérhæfingu
miðlagsstofnfrumna
Kristján Torfi Örnólfsson
Leiðbeinendur: Ólafur Eysteinn Sigurjónsson
Inngangur: Miðlagsstofnfrumur (MSF) (e.
mesenchymal stem cells) eru fjölhæfar stofnfrumur
sem búa yfir hæfni til ónæmismótunar og geta sérhæfst
yfir í ýmsar frumugerðir af miðlagsuppruna, t.a.m.
beinfrumur, brjóskfrumur og fitufrumur. MSF hafa
mikið verið rannsakaðar sem efniviður til notkunar í
meðferðum við sjúkdómum af ónæmisfræðilegum toga
og ýmsum stoðkerfissjúkdómum. Við ræktun á MSF
in vitro er mest notast við kálfasermi sem íbæti fyrir
frumuæti. Notkun dýrasermis við ræktun á frumum
sem nota á í læknisfræðilegum tilgangi getur haft í
för með sér hættu á dýrasmiti og ónæmisviðbrögðum
hjá þega frumnanna. Því hefur verið leitað að
öðrum valkostum og hefur m.a. verið stungið upp
á notkun blóðflöguafurða í þessu samhengi. Nýlegar
rannsóknir hafa sýnt fram á notagildi roflausna úr
útrunnum blóðflögueiningum, sem frumuætisíbæti
við ræktun og sérhæfingu á miðlagsstofnfrumum. 
Frostþurrkun roflausna auðveldar bæði geymslu
og flutning þeirra en ekki þarf að geyma þær undir
frostmarki eins og við á um roflausnir sem ekki
eru frostþurrkaðar. Því gætu töluverðir fjármunir
sparast ef unnt væri að nota frostþurrkaðar roflausnir
í stað roflausna sem ekki eru frostþurrkaðar við
frumuræktir. Markmið rannsóknarinnar var að
meta áhrif þess að nota frostþurrkaðar roflausnir úr
útrunnum örveruóvirkjuðum blóðflögueiningum
í stað samskonar roflausna sem ekki voru
frostþurrkaðar á beinsérhæfingu miðlagsstofnfrumna.
Efni og aðferðir: Miðlagsstofnfrumur úr þremur
gjöfum voru sérhæfðar í beinsérhæfingaræti
íbættu annars vegar 10% (w/v) frostþurrkuðum
roflausnum úr útrunnum örveruóvirkjuðum
blóðflögueiningum (FROST) og hins vegar
samskonar roflausnum (10% v/v) sem ekki voru
frostþurrkaðar (PIPL). Áhrif á umfang og gæði
beinsérhæfingarinnar voru metin með greiningu
á genatjáningu með qPCR, steinefnaútfellingu
með alizarin red litun og magnmælingu á bundnu
litarefni og virkni alkalísks fosfatasa með ensímprófi.
Niðurstöður: Munur fannst á gæðum
beinsérhæfingar frumnanna eftir því hvort
roflausnirnar sem notast var við voru frostþurrkaðar
eða ekki. Þetta fannst bæði við magnmælingu á
steinefnaútfellingu og við greiningu á genatjáningu
þar sem notkun frostþurrkuðu roflausnanna
virtist hafa í för með sér lakari beinsérhæfingu. 
Umræður: Niðurstöður rannsóknarinnar benda til
þess að frostþurrkun roflausna úr blóðflögueiningum
dragi að einhverju leyti úr notagildi þeirra við
beinsérhæfingu á miðlagsstofnfrumum. Þó er þörf
á umfangsmeiri rannsókn til frekari staðfestingar á
þessum niðurstöðum.
Meðgöngusykursýki á Íslandi
Margrét Helga Ívarsdóttir
Leiðbeinendur: Hildur Harðardóttir, Arna
Guðmundsdóttir, Ómar S. Gunnarsson
Inngangur: Algengi meðgöngusykursýki (MGS)
í heiminum í dag er á bilinu 1­14%. Á Íslandi var
tíðnin 4,4% árin 2007­8. Í febrúar 2012 tóku gildi
nýjar klínískar leiðbeiningar hérlendis um greiningu
og skimun fyrir MGS, með lægri blóðsykurgildum en
áður var miðað við. Því var búist við að algengi MGS
myndi aukast í allt að 16%. MGS fylgir aukin tíðni