Læknaneminn - 01.04.2016, Síða 141

Fr
óð
le
ik
ur
Ra
nn
só
kn
ar
ve
rk
ef
ni
3
. á
rs
n
em
a
141
á lífsleiðinni en hátt í helmingur hópsins þroskast
eðlilega. Skertum taugaþroska fylgja margskonar
vandamál sem spanna breytt svið; skerðing á
vitsmunaþroska, málþroska, hreyfifærni, hegðun,
sjón og heyrn. Markmið þessarar rannsóknar voru
að skoða þroska og hamlanir minnstu fyrirburanna á
Íslandi og meta hvaða þættir spá fyrir um seinkaðan
þroska og hömlun hjá þessum börnum. Auk þess
hvort að samhengi sé á milli ófullnægjandi vaxtar
á fyrstu tveimur aldursárunum og þroska minnstu
fyrirburanna.
Efni og aðferðir: Rannsóknin var afturskyggn og
náði til allra barna sem fæddust á Íslandi 1988­
2012, voru ≤ 1000 g við fæðingu og útskrifuðust
á lífi. Upplýsingar um meðgöngu, fæðingu og
nýburaskeið barnanna voru fengnar úr mæðraskrám
og sjúkraskrám barnanna. Upplýsingar um vöxt eftir
útskrift voru sóttar á heilsugæslustöðvar. Til að meta
þroska og hamlanir innan rannsóknarhópsins voru
gögn frá Greiningar­ og ráðgjafarstöð ríkisins (GRR)
fengin fyrir þau börn sem þangað var vísað.
Niðurstöður: Af 194 börnum lágu fyrir upplýsingar
um 189. 61 barni (32,3%) var vísað á GRR. Í þeim
hópi voru 13 börn (6,9%) með væga frávik í þroska án
hömlunar og 32 börn (16,9%) með hömlun. Af þeim
voru 7 (3,7%) með væga hömlun (e. mild disability) og
25 (13,2%) með mikla hömlun (e. major disability).
Eftir leiðréttingu fyrir mögulegum blöndunarþáttum
stóðu fjórir þættir eftir sem sjálfstæðir áhættuþættir
fyrir hömlun. Börn með hömlun (n=32) höfðu lægri
Apgar eina mínútu eftir fæðingu (p=0,028, ÁH=2,4,
ÖB: 1,14–5,07) samanborið við börn án hömlunar
(n=157). Hlutfall fjölbura var hærra í hópi hömlunar
(p=0,003, ÁH=2,21, ÖB: 1,19­4,09) og næringargjöf
með sondu eftir fæðingu hófst seinna (p=0,007,
ÁH=2,14, ÖB:1,11­4,11). Heilablæðing af gráðu 3­4
hafði einnig forspárgildi fyrir síðari hömlun (p=0,02,
ÁH=4,08, ÖB:1,69­9,80). Í kringum tveggja ára
aldur voru börn með hömlun marktækt vaxtarskertari
í hæð en börn án hömlunar (p=0,0461). Einnig voru
þau vaxtarskertari í þyngd en sá munur náði ekki
tölfræðilega marktækni (p=0,07).
Ályktanir: Tæplega 17% minnstu fyrirburanna glíma
við hömlun og samrýmist það fyrri rannsóknum
á minnstu fyrirburunum á Íslandi. Sjálfstæðir
áhættuþættir fyrir hömlun voru að fæðast sem
fjölburi, lágur Apgar eftir eina mínútu, heilablæðing
af gráðu 3­4 og að hefja næringargjöf í sondu eftir
meira en fjóra daga eftir fæðingu. Meðgöngulengd var
ekki áhættuþáttur eins og við var að búast og skýrist
ef til vill af litlu þýði og löngu rannsóknartímabili.
Í kringum tveggja ára aldur voru börn með hömlun
vaxtarskertari í hæð en börn án hömlunar. Ekki var
marktækur munur á þyngd hópanna eins og við var að
búast og kann það að skýrast af litlu þýði og vöntun
upplýsinga.
Ákvarðast lyfjanæmi í BRCA1
vanvirkum frumulínum af TP53
stökkbreytingum?
Sæþór Pétur Kjartansson
Leiðbeinandi: Dr. Ólafur Andri Stefánsson
Inngangur: Brjóstakrabbamein er algengasta
krabbamein kvenna í heiminum í dag. Því er mikilvægt
að skilja hvaða áhrif stökkbreytingar og tjáning próteina
hafa á lyfjanæmi brjóstakrabbameins. BRCA1 og TP53
stökkbreytingar eru algengar í brjóstakrabbameinum
og óstökkbreytt gegna þau bæði hlutverki við svörun
og villulausa viðgerð tvíþátta brota DNA, t.d. vegna
frumudrepandi krabbameinslyfja. ATM kínasinn
gegnir lykilhlutverki við miðlun viðgerðar DNA­
brota og fosforýlerar bæði BRCA1 og TP53 próteinin.
Virkjun TP53 gegnum fosfórýleringu fyrir tilstilli
ATM kínasa færir svar við DNA skemmdum frá
stöðvun á frumuhring yfir í stýrðan frumudauða. Við
bælingu ATM kínasa í TP53 vanvirkum frumulínum
virðast þær verða næmari fyrir DNA skemmdum, t.d.
vegna krabbameinslyfja. Markmið rannsóknarinnar
voru annars vegar að ákvarða hvort að næmi fyrir
frumudrepandi lyfjameðferð í BRCA1 vanvirkum
frumum sé háð stökkbreytingum í TP53 geni og
hins vegar að ákvarða hvort að ATM hindrun eykur
næmi fyrir frumudrepandi lyfjum í viðurvist TP53
stökkbreytinga.
Efni og aðferðir: Notast var við 5 frumulínur,
MDA­MB­436, MDA­MB­134­VI, HCC38,
HCC1937 og UACC­3199. Þar af eru þrjár með
metýlerað stýrilsvæði BRCA1 og tvær með óvirkjandi
stökkbreytingu BRCA1, jafnframt eru þrjár með
óvirkjandi stökkbreytingu í TP53, ein með villigerð
TP53 og ein óþekkt m.t.t. TP53. Frumum var sáð á 96
holu bakka og lyfjunum doxórúbicíni, 5­flúoróúracíl
og ATM hindranum KU60019 bætt við, bæði einum
og sér og í lyfjablöndum annars vegar doxórúbicíns og
KU60019 og hins vegar 5­flúoróúracíl og KU60019.
Magn lifandi frumna var metið með MTT litunarprófi.
MTT kristallar leystir upp í DMSO leysi og ljósmælt.
Lifunarkúrfur teiknaðar upp í Graphpad Prism með
ólínulegu falli á lógarithmískum skala. IC50 gildi
metin í Graphpad Prism og reiknuð með línulegu falli
í Excel. Punktarit teiknuð upp í tölfræðiforritinu R.
Niðurstöður: Lyfjanæmi fyrir doxórúbicíni, einungis
HCC1937 hefur mun minna næmi en aðrar
frumulínur (IC50 =1,58­2,62 μM). Lyfjanæmi fyrir
5­flúoróúracíl, einungis UACC­3199 og HCC1937
eru næmar að einhverju leiti ((IC50(UACC­3199) =
34,17­56,13 μM, IC50(HCC1937)= 65,11 – 476,11
μM)) . Lyfjanæmi fyrir KU60019, allar frumulínur
sýna svörun, en næmust frumulínanna er HCC38
(IC50 = 6,53­8,04 μM). Næmi fyrir frumudrepandi
lyfjum virtist ekki aukast eftir hindrun ATM kínasa
með KU60019. Aftur á móti gæti mótvirkni verið til
staðar milli ATM hindra og 5­flúoróúracíl í HCC38
og UACC­3199 frumulínunum.
Ályktanir: TP53 stökkbreytingar virðast ekki segja
til um lyfjanæmi BRCA1 óvirkjaðra frumulína einar
og sér heldur spila þar fleiri þættir hlutverk. BRCA1
óvirkjun gæti aukið lyfjanæmi fyrir doxórúbicíni, en
rannsóknum ber ekki saman um áhrif þess, svo ekki er
hægt að fullyrða að aðrir þættir beri ekki ábyrgð á næmi
frumulínanna fyrir doxórúbicíni. ATM hindrun með
KU60019 eykur ekki lyfjanæmi í BRCA1 óvirkjuðum
frumum í rannsókninni, hugsanlega vegna þess að
samspil þess og frumudrepandi lyfja virðist vera bæði
skammta og tímaháð.
Liðsýkingar á Íslandi
– Faraldsfræði liðsýkinga á Íslandi á
árunum 2003-2014
Signý Lea Gunnlaugsdóttir1, Helga
Erlendsdóttir1,3, Kristján Orri Helgason1,3,
Sigurður Guðmundsson1,2 og Magnús
Gottfreðsson1,2.
Læknadeild Háskóla Íslands1,
Smitsjúkdómadeild Landspítalans2,
Sýklafræðideild Landspítala3.
Inngangur og markmið: Bráðar liðsýkingar af
völdum baktería eru sjaldgæfar en alvarlegar sýkingar.
Þrátt fyrir framfarir í greiningu og meðferð liðsýkinga
virðist nýgengi þeirra vera að aukast. Líklegar ástæður
fyrir þessu aukna nýgengi er hækkandi meðalaldur,
mikil aukning í notkun nýrra ónæmisbælandi lyfja og
aukning á ýmiss konar íhlutun í liði. Niðurstöður fyrri
rannsóknar á liðsýkingum hérlendis 1990­2002 sýndu
nýgengisaukningu fyrst og fremst vegna fjölgunar
slíkra inngripa í greiningar­ og meðferðarskyni.
Markmið þessarar rannsóknar var því að varpa ljósi
á faraldsfræði liðsýkinga á Íslandi á árunum 2003­
2014 með tilliti til aldurs og kyns sjúklinga, klínískrar
birtingarmyndar, áhættuþátta, sýklafræðilegra
orsaka, meðferðar og afdrifa sjúklinga, auk þess að
rannsaka nýgengi liðsýkinga og meta þann fjölda
sýkinga sem verður í kjölfar hvers kyns íhlutun í liði.
Efniviður og aðferðir: Framkvæmd var aftursýn,
lýsandi rannsókn á liðsýkingum á Íslandi 2003­2014.
Listi yfir jákvæðar liðvökvaræktanir á tímabilinu
fékkst út tölvukerfi sýklafræðideildar Landspítala.
Sjúklingarnir sem þannig fundust þurftu einnig að
hafa fengið fulla meðferð við liðsýkingu; annars var
talið að um mengun eða annars konar sýkingu væri að
ræða. Farið var yfir sjúkraskrár þátttakenda og klínískar
upplýsingar skráðar í FileMaker gagnagrunn. Við
tölfræðilega úrvinnslu var notast við tölfræðiforritið R.
Niðurstöður: Frá ársbyrjun 2003 til loka ársins
2014 greindust 289 tilfelli liðsýkinga sem staðfest
voru með jákvæðri liðvökvaræktun. Sýkingar í eigin
lið reyndust 209 talsins og sýkingar í gervilið voru
80 talsins. Nýgengi sýkinga í eigin lið jókst ekki á
tímabilinu en meðalnýgengið var 5,6 tilfelli/100.000/
ár. Aldursbundið nýgengi var marktækt hæst hjá
einstaklingum eldri en 60 ára og á meðal barna yngri
en tveggja ára, en lægst hjá aldurshópnum 6­9 ára.
Marktækur munur var á kynjahlutföllunum á meðal
fullorðinna (p<0,0001). Sýkingin var oftast bundin
við einn lið og var hnéliðurinn oftast sýktur bæði
í börnum og fullorðnum. S.aureus var algengasta
bakterían í liðsýkingum barna og fullorðinna. Í
fullorðnum voru streptókokkar svo næstalgengustu
sýklarnir en í börnum reyndist K.kingae
næstalgengust. Sýkingu mátti rekja til inngrips í lið í
6% tilfella barna (2/32) og 34,5% tilfella fullorðinna
(61/177). Ekki var breyting á fjölda meðferðartengdra
sýkinga á milli ára. Heildardánartíðnin á tímabilinu
reyndist 5,3%. Þegar kom að sýkingum í gerviliðum
reyndist meðalnýgengið vera 2,1 tilfelli/100.000/
ár á tímabilinu og ræktuðust S.aureus og kóagulasa­
neikvæðir staphylókokkar í meira en 60% tilfella.
Sýkingu mátti rekja til liðskiptaaðgerðar í 41% tilfella.
Ályktanir: Þessar niðurstöður sýna að nýgengi
liðsýkinga virðist ekki vera á uppleið, en það hefur
haldist stöðugt á tímabilinu eftir hækkun áratugarins
á undan. Hlutfall sýkinga í kjölfar inngripa er enn hátt
en ekki var aukning á fjölda meðferðartengdra sýkinga
á milli ára. Liðsýkingar eru enn, þrátt fyrir virk sýklalyf,
orsök varanlegra liðskemmda og hreyfihamlana og því
mikilvægt að læknar kunni vel til verka við hvers kyns
íhlutun í liði og að brugðist sé hratt og rétt við þegar
grunur leikur á að um liðsýkingu sé að ræða.
Áhrif prótónpumpuhemla á svörun
krabbameinsfruma við doxorubicin
og jónandi geislun
Sindri Baldursson
Leiðbeinendur: Helga M. Ögmundsdóttir,
Garðar Mýrdal
Inngangur: pH og pH­halli eru mikilvægir þættir
í fjölmörgum líffræðilegum ferlum frumunnar. Á
undanförnum árum hefur athygli beinst í auknum
mæli að breytingu á pH í krabbameinsfrumum,
en pH í umfrymi þeirra hækkar á meðan pH í
utanfrumuefni æxla lækkar. pH­halli yfir frumuhimnu
krabbameinsfruma snýst því við borið saman við
líkamsfrumur við eðlilegar aðstæður, og hefur það að
mörgu leyti verndandi áhrif á krabbameinsfrumuna.
Þessi breyting á pH greinir því krabbameinsfrumur frá
eðlilegum líkamsfrumum og myndar þannig mögulegt
skotmark fyrir krabbameinsmeðferð. Með því að snúa
hallanum aftur inn í frumuna væri mögulega hægt
að auka aðgengi lyfja í krabbameinsfrumurnar eða
hvetja frumurnar í caspasa­miðlaða apoptosis. Fyrri
rannsóknir á prótónskutlunni úsnínsýru hafa sýnt
áhrif á meðferð með krabbameinslyfinu doxorubicin
og jónandi geislun.
Markmið þessarar rannsóknar er að kanna hvort lyf
sem verka á sýrustig fruma hafi áhrif á svörun krabba­
mein sfruma við meðferð með krabba meinslyfinu
doxorubicin og jónandi geislun.
Efni og aðferðir: Áhrif prótónpumpuhemilsins
esomeprazole (ESOM) á frumulínurnar T47D
og MCF7 úr brjóstakrabbameini, MCF10­A úr