Goðasteinn - 01.09.2013, Page 45

43
Goðasteinn 2013
dag, Þorláksmessa á sumri og svo hin alkunna Þorláksmessa þ. 23. desember,
sem er dánardagur Þorláks helga en nú á dögum eins konar aðfangadagur að-
fangadags jóla. Þorláks litla hennar Höllu í Odda verður því minnst um aldir
ef að líkum lætur.
Hvergi er getið konu né barna Eyjólfs og kemur það í hlut bróðursonar hans,
Jóns loftssonar, að taka við í Odda er hann fellur frá árið 1158. Jón hefur
þá skilað sér heim frá Noregi á ættarslóðir sínar í Odda fyrir löngu, gengið í
skóla í Noregi, en vísast lokið námi í Odda og var þá þegar farinn að láta til
sín taka í framvarðarsveit Oddaverja. Skemmst er frá að segja að Jón loftsson
eflir enn veldi og áhrif Odda á Rangárvöllum þau 35 ár sem hann situr þar í
forsvari. Hann er umsvifamikill en vinsæll og mikils metinn, bæði í héraði
og á landsvísu. Sjálfur getur hann verið harður í horn að taka og vægir ekki
þegar Þorlákur biskup uppeldisbróðir hans frá Odda tekur að heimta yfirráð
yfir kirkjum bændahöfðingja. Hann er „gefinn fyrir kvennaást“ og kemur sér
upp frillum að hætti höfðingja á hans dögum. Jón loftsson temur sér þannig
nýja siði sem ekki höfðu tíðkast með Oddaverjum, stundar lifnað sem sumir
mundu nú kalla fjölkvæni. Ekki gast Þorláki biskupi að þessu háttalagi Jóns
og ekki bætti úr skák að uppáhaldshjákona höfðingjans var systir biskupsins.
En það má segja Jóni til málsbóta að hann virðist ekki hafa verið afskiptalaus
um börn sín, launbörn nutu réttinda, barnahópurinn út um sveitir varð hinn
mannvænlegasti og jók er tímar liðu hróður ættarinnar.
deilumálum er gjarnan skotið til Jóns loftssonar til úrskurðar enda hafa
dómar hans vægi og þykja réttlátir. Afdrifaríkasta málið sem hann var beðinn
að útkljá endaði með því að hann tók að sér fjögurra ára snáða frá Hvammi í
dölum sem Snorri hét Sturluson. Ólst Snorri upp hjá þeim Jóni og konu hans
Halldóru Skegg-Brandsdóttur í Odda og menntaðist þar. Hann hefur vafalaust
verið bráðger og námfús og notið bókasafnsins og samvista við lærðustu menn
landsins sem þarna hafa verið við „rannsóknir“ sínar og skriftir. Snorri mótast
í Odda og á þar heima þriðjung ævi sinnar. Frægasti Íslendingur fyrr og síðar
er sprottinn úr jarðvegi mesta menntaseturs á Íslandi, Odda á Rangárvöllum,
höfuðbóli umsvifa í Rangárþingi.
Að Jóni gengnum tekur við Sæmundur sonur hans, mikill hæfileikamaður
eins og hann á kyn til og kemur hann mjög við sögu þar til hann fellur frá eftir
nær 30 ára forráð á ættaróðalinu. Oddi á Rangárvöllum helst voldugt höf-
uðból í hans tíð, bæði menntir stundaðar og nauðsynlegt veraldarvafstur þar
sem ýmis öfl kalla til ríkis í landinu, aðrar ættir, kirkjan og jafnvel konungur
í „gamla landinu“, Noregi. Sæmundur átti í brasi sem dró dilk á eftir sér við
norska kaupmenn en ekki verður farið nánar út í þá sálma hér. Sæmundur