Skógræktarritið - 15.05.2012, Blaðsíða 51

49SKÓGRÆKTARRITIÐ 2012
Forsendur árhringjafræðinnar byggjast á fjór-
um skilyrðum. Í fyrsta lagi að tré myndi aðeins
einn árhring á hverju vaxtartímabili. Í öðru lagi að
þrátt fyrir að árhringjavöxturinn sé háður erfðum
og mörgum umhverfisþáttum, sé aðeins einn um-
hverfisþáttur sem sé ríkjandi (dominant). Í þriðja og
fjórða lagi að þessi ríkjandi umhverfisþáttur sé var-
anlegur, þ.e. hafi áhrif frá ári til árs yfir langt tímabil
og nái yfir stórt svæði.20
Vinna á vettvangi og gagnaöflun
Mælingar og sýnataka fór fram þann fyrsta og ann-
an október 2009 að loknum vaxtartíma trjánna.
Fyrri daginn var farið fram í miðjan Norðdal-
inn þar sem ekki var að sjá reynivið neðar og tekin
kjarnasýni í 0,5 m (hnéhæð) og 1,3 m (brjósthæð)
hæð úr öllum reynitrjám sem sáust (hugsanlega eru
tré sem sáust ekki framar í dalnum). Að auki voru
trén hæðarmæld. Nánast öll trén sem sýni voru tek-
in úr voru á frjósamasta svæðinu í hlíðarfætinum.
Ber sáust aðeins á fáum trjám og það lítið. Reynirinn
var komin með rauða haustliti en birkið var ýmist
komið með gula haustliti eða enn grænt, en kjarr var
orðið rauðleitt. Aðeins voru mæld tré sunnan Norð-
dalsár þar sem ekki var að sjá reynitré norðan til í
dalnum. Virtist það svæði allt vera með lágvöxnu
birki eða kjarri. Svæði það sem mælt var á og sýni
tekin úr trjám er um 13 ha. að stærð.
Seinni daginn var farið í Sunndalinn. Farið var
fram í miðjan dalinn vestan við Sunndalsá, tekin
sýni og mælt eins og í Norðdalnum. Mæld voru öll
reynitré á því svæði. Trén voru staðsett í miðri hlíð
eða ofar. Fleiri tré ómæld sáust austan til í dalnum
og í dalbotninum en ekki þótti þörf á fleiri mæling-
um fyrir þetta verkefni. Stöku tré sáust með berjum
og virtist það vera heldur meira en í Norðdalnum.
Fremstu 5 trén í dalnum eru öll saman og mynda
reynilund. Svæði það sem mælt var á er um 10 ha
(sjá mynd 2).Venjulega er gert ráð fyrir að safna
þurfi tveim kjarnasýnum úr minnst 20 trjám eða 40
sýnum samtals til að hafa nógu stórt gagnasafn til að
tölfræðileg meðferð sé marktæk.3
Fengin voru gögn frá Þjóðskjalasafni Íslands, um
ásetningsfjölda búfjár alla síðustu öld í Trostans-
firði, meðan búskapur þar varði.
Upplýsingar um hitafar byggjast á gögnum Veður-
stofu Íslands frá Stykkishólmi sem er næsta veður-
athugunarstöð með samfelldar mælingar fyrir það
tímabil er nær yfir lífaldur trjánna sem mæld voru.
Meðferð gagna
Fundinn var meðalvöxtur hvers trés með því að
reikna meðaltalsárhringjabreidd allra mældra radí-
usa trésins. Oftast voru það fjórir radíusar en í
nokkrum tilfellum aðeins tveir.
Allt gagnasafnið var notað til að gera vaxtarkúrfu
fyrir svæðið í heild (masters-kúrfa). Einnig var gerð
vaxtarkúrfa og gögn greind fyrir hvorn dalinn fyrir
sig.
Úr veðurfarsgögnunum voru notaðir mánuðirnir
júní, júlí og ágúst. Reiknað var meðaltal fyrir hita
þessara mánaða (nefnt sumarhiti) og það notað til
að bera saman við árhringjavöxt reynisins fyrir við-
komandi ár.
Öllu gagnasafninu var skipt upp í fjóra flokka eft-
ir aldri trjáa: Yngri en 30 ára, 30 - 60 ára, 60 – 85
ára og eldri en 85 ára. Var það notað til að skoða
mismunandi vaxtarhraða eftir aldri.
Gögn um beitarsögu voru skoðuð myndrænt og
borin saman við aldursdreifingu (aldur) trjánna.
Gögn um sauðfjáreign hlaupa á 5 árum. Fundið var
tíu ára meðaltal fyrir „fæðingarár“ trjánna og það
sett inn á miðjan áratuginn.
Reiknað var rúmmál mældra trjáa.
Niðurstöður
Almennt er nokkuð gott að greina og mæla árhringi
reyniviðar, en nokkur tré voru með fúa sem gerði
mælingar örðugar og sumstaðar voru árhringir mjög
þéttir og erfitt að greina þá. Í Norðdal voru mæld
og tekin kjarnasýni úr 24 trjám sem gerir meðal-
þéttleika reyniviðar upp á 1,9 tré/ha, en í Sunndal
úr 39 trjám sem gera meðal-þéttleika upp á 3,9 tré/
ha. Þegar búið var að mæla árhringi og bera saman
radíusa mælinganna tölfræðilega reyndust 20 tré í
Norðdal og 34 í Sunndal uppfylla skilyrði til notk-
unar við frekari úrvinnslu gagna. Hægt var þó að
ákvarða aldur fleiri stofna eða 25 í Norðdalnum og
37 í Sunndalnum. Elsta tréð í Norðdalnum reyndist
117 ára gamalt, 4,9 m á hæð og 19,1 cm í þvermál,
með bolrúmmál 49,7 dm3. Meðalaldur var 52 ár.
Í Sunndalnum reyndust tvö tré jafn gömul eða 117
ára, annað þeirra var 5,1 m á hæð og 19,2 cm í þver-
mál, bolrúmmál 52,3 dm3 en hitt 3,3 m á hæð og
12 cm í þvermál, bolrúmmál 14,2 dm3. Meðalaldur
var 77 ár.
Réttara er að nefna þetta mælingar á stofnum
því sum „trén“ voru með fleiri en einn stofn og því
spurning hvort telja eigi hvern stofn sem tré en hér