Skírnir - 01.01.1911, Side 2

2
Leo Tolstoj.
smýgur inn í hjarta og hugskot manna eins og hárbeitt
stál, og hin þunga einlægnis- og alvöru-undiralda í ritum
hans lætur engan hugsandi mann og tilfinningaríkan ósnort-
inn. En hitt varðar þó efalaust mestu, að hann heillaði
ósjálfrátt ímyndunarafi manna. Hann gnæfði upp úr til-
hreytingarleysinu og andvaraleysinu eins og nokkurskon-
ar tákn frá umliðnum öldum, óskiljanlegt og dularfult. Það
gat eigi hjá því farið að heiminum hnykti við, er fram stóð
maður af hágöfugum ættum, stórauðugur og stórfrægur
fyrir skáldrit sin, varpaði hiklaust frá sér og með fyrir-
litningu öllu hnossgæti lífsins, orðstír, metorðum og hóglífi,
og lýsti yfir bókstaflegu fylgi sínu við hinar ákveðnustu og
hörðustu kröfur Krists. Það var eins og heimurinn vakn-
aði af dvala við hreiminn af þessari hrópandans rödd i
eyðimörkinni, röddinni, sem hvað eftir annað hafði töfrað
hann í skáldskap, en sem nú bauð honum að taka sinna-
skifti, gjörbreyta lífi sínu og snúast til fylgis við Krist og
kenningar hans.
Þetta er það vafalaust, sem mestu hefir um valdið
alþjóðafrægð Tolstojs, þetta óvenjulega og sérkennilega
fyrirbrigði, auk snildargáfu hans. En hvorttveggja á þetta
sér djúpar rætur í þjóðerni hans. Og þótt langt sé frá
því, að vér getum tekið undir með frakkneska höfundin-
um nafnkunna, er staðhæfir, að afurðir andans séu ná-
kvæmlega sömu lögum háðar og afurðir iðnaðarins, þá er
samt nokkuð í því hæft. Þá fyrst skilja menn rithöfund-
inn til hlítar, er menn athuga gaumgæfilega uppruna hans
og afstöðu hans til þjóðar- og aldarandans.
I.
Alla þá, er kynni hafa af landabréfum, mun reka
minni til hins afarvíðlenda flæmis, er lýtur stjórn Rússa-
keisara. Veldi hans stendur öðrum fæti í Norðurálfu og
hinum í Austurálfu heims og tengir þessar tvær heimsálf-
ur saman í margvíslegum skilningi. í Rússlandi sjálfu er
alt stórbrotið og mikilfenglegt, yfirsvipur landsins og eðli,