Skírnir - 01.01.1911, Side 20

20
Leo Tolstoj.
í klefa hans var minna um húsbúnað og hagræði en í
mörgum útlagakofa í Síbiríu. Þar samdi hann rit sín og
vann að skósmíði. Þess á milli starfaði hann úti við,
plægði akur eða hnoðaði tigulstein handa fátæklingunum
eða hljóp í að bera á völlinn hjá einhverri einstæðings-
ekkjunni. Þannig kemur hann oss fyrir sjónir á óteljandi
myndum, klæddur í grófgerðan kyrtil með ólarbelti um
miðju. En af öllu verður mönnurn þó mest starsýnt á
þetta stórskorna, alvöruþrungna, þjáða en þó einbeitta
andlit með hvössu augun undir þungum brúnunum, —
ógleymanlegt öllum þeim, sem einu sinni hafa séð það.
í inörgum greinum hefir Tolstoj snúist öfugur við sam-
tíðinni í skoðunum sínum, en þó hvergi ef til vill áþreif-
anlegar en í skoðunum sinum um 1 i s t i n a, er hann birti
í ritinu »IIvað er list?« Var hann sjálfur lang ánægðastur
með það af öllum ritum sínum. Vill hann þar alls eigi við
það kannast, að listin út af fyrir sig hafi nokkurt gildi í
sér falið, en telur þau ein listaverk lofsverð og réttmæt,
er standi í þjónustu siðferðismeðvitundarinnar og hafi betr-
andi og göfgandi áhrif á mannkynið. I samræmi við þessa
skoðun sína kveður hann upp þungan áfellisdóm yfir ýms-
um þeim listaverkum, er menn töldu afbragð annara, og
af þessum ástæðum sneri hann bakinu við hinum fyrri
skáldritum sínum og vildi eigi við þau kannast. Það er
þó sannast að segja, að fáir rithöfundar hafa átt listinni
jafn mikið að þakka og hann, þvi listamaður er hann um
fram alt og það með afbrigðum. Kennir þess engu síður
í siðferðisritum hans og alþýðubókum, en i skáldritunum frá
fyrri árum. Tökum t. d. bók hans »Hvað eigum vér þá
að gera?« Það á umfram alt að vera þur og einföld
skýrsla um rannsókn hans á kjörum og aðbúnaði fátækl-
inganna í Moskva. En í meðferð hans verður það áhrifa-
mikið, ömurlegt og örlagaþrungið sjónarspil mannlegrar
flónsku og mannlegrar ástríðu, með einstökum leiftrum og
ljósbrotum eðallyndis og ósérplægni. Eða tökum sögu-