Samvinnan - 01.08.1973, Síða 22

Jón Erlendsson:
Afreksíþróttir
Flestar eða allar íþróttir, sem
nú eru stundaðar, bjóða upp á
keppni af einhverju tagi.
Keppnin laðar þá, sem hæfi-
leikum eru búnir á þessu sviði,
að íþróttunum. Þeir njóta
þeirrar óvissu sem keppninni
fylgir og þeirrar spennu sem
harðri og tvísýnni baráttu er
samfara. Þá er sá hópur nokk-
ur, sem verður íþróttunum af-
huga vegna keppninnar. Þeir
finna enga ánægju í keppninni
sjálfri og kæra sig ekki um að
opinbera vanmátt sinn meir en
nauðsyn krefur. Einnig eru þeir
til, sem halda áfram þátttöku
i keppni, enda þótt þeir sigrist
aldrei á þeim óþægindum sem
keppnin veldur þeim. Spennan
þjakar þá stöðugt, og afreks-
geta þeirra fellur þeim mun
meira sem um þýðingarmeiri
keppni er að ræða.
Nú byggir íþróttahreyfingin
alla sína starfsemi á keppni og
nær því í raun og veru ekki til
nema eins af þessum þremur
hópum, svo nokkuð verulegt
gagn sé að. Á þessu þyrfti að
ráða bót, en ekki verður farið
nánar út i þá sálma hér, held-
ur rætt um afreksmennina,
þ. e. a. s. þá sem njóta þess að
keþpa.
En hverjir eru þá afreks-
menn?
Drengurinn sem í fyrsta sinn
keppir fyrir félagið sitt?
Unglingurinn sem sigrar á
héraðsmóti?
íþróttamaðurinn sem tekur
þátt í meistaramóti landsins?
Eða telst sá einn, sem kemur
fram fyrir landsins hönd á al-
þjóðavettvangi, afreksmaður?
Að mínu viti er enginn eðlis-
munur á þessum aðilum, held-
ur er þarna um eðlilega og
æskilega þróun að ræða. Allir
virðast þessir einstaklingar búa
yfir þeim eiginleikum, andleg-
um og líkamlegum, sem til þarf.
En til þess að þessir eiginleik-
ar nái að þroskast verður á-
kveðin aðstaða að vera fyrir
hendi. Það er löngu viðurkennt
að meðfæddir eiginleikar tak-
marki endanlega afreksgetu,
en aðeins markviss, kerfis-
bundin þjálfun leiði einstakl-
inginn að þessum mörkum. Það
er því nauðsynlegt fyrir okkur,
ef við teljum það ómaksins
vert að eignast afreksmenn á
alþjóðamælikvarða, að skapa
þeim einstaklingum, sem hæfi-
leikum eru búnir, sambærilega
aðstöðu við það sem keppinaut-
ar þeirra, erlendir, hafa.
Þrír þættir
Þegar rætt er um aðstöðu, er
fyrst og fremst um þrjá þætti
að ræða:
1. Aðstaða til þjálfunar.
í upphafi þarf aðstaðan ekki
að vera svo ýkja fullkomin, en
þó verður að gæta þess að sér-
leg einkenni iþróttarinnar fái
notið sín við æfingar strax frá
upphafi. Smám saman verður
aðstaðan að batna og ná
að lokum þeirri aðstöðu, sem
íþróttamaðurinn mætir á al-
þjóðavettvangi. Dragist of lengi
að veita honum þessa aðstöðu,
má búast við stöðnun á ferli
hans og jafnvel fráhvarfi frá
áframhaldandi þjálfun.
2. Leiðbeining og kennsla —
þjálfun.
Allt frá upphafi ferils síns
þarf iþróttamaðurinn að njóta
góðrar kennslu. Sérstök ástæða
er til að vanda val þjálfara,
sem annast ungviðisþjálfun.
Hrein afreksþjálfun hefst nú
orðið miklu fyrr en áður var.
Vitað er að markviss þjálfun á
uppvaxtarárum hefur meiri og
varanlegri áhrif á alla líkams-
gerð einstaklingsins en síðar á
æviskeiðinu. Af þessu leiðir að
mistök, hvað uppbyggingu
þjálfunarinnar varðar, á þessu
skeiði geta orðið afdrifarík.
Þarna er lagður grundvöllur
mikilla afreka, ef vel tekst til,
og því er ekki fráleitt að ætla
að einmitt þarna geti alvar-
legustu mistökin orðið. Síðar
á ferli iþróttamannsins, allt
eftir þvi sem sérhæfing verður
meiri og kröfur til afreka auk-
ast, næst árangur aðeins fyrir
tilstuðlan góðs og velmenntaðs
þj álfara.
3. Aðstaða til keppni.
Ekki er að vænta umtals-
verðs árangurs af þjálfun einni
saman. íþróttamaðurinn verð-
ur að herðast í eldi keppninnar;
hann verður að gjörþekkja all-
ar kringumstæður og hafa sætt
sig við þær. Fyrr nær hann ekki
að einbeita sér að íþróttinni
sjálfri. Ef talið er æskilegt að
senda íþróttamenn til keppni
á erlendum stórmótum og ætl-
azt er til einhvers árangurs af
þeim, verður að gefa þeim kost
á að búa sig undir stórátökin
með þátttöku í öllum þeim
mótum öðrum, sem bjóða upp
á sem líkastar aðstæður. Að
senda fólk til keppni með það
eitt í huga, að það komi fram
fyrir landsins hönd, á að minu
viti engan rétt á sér; til þess
er kostnaðurinn of mikill og
afraksturinn of lítill.
Hégilja
Ferill íþróttamannsins til af-
reka á alþjóðavettvangi er
langur og strangur og kostar
bæði fé og fyrirhöfn. Við hljót-
um því að velta því fyrir okkur,
hvort það sé þess virði að glima
við þessa hluti, hvort forsvar-
anlegt sé að leggja það af
mörkum sem til þarf. Að mínu
áliti er það ekki aðeins forsvar-
anlegt, heldur nauðsynlegt. En
þá verður að vinna að þessum
málum af meiri stórhug en
verið hefur og af fullri einurð.
Fyrst af öllu verðum við að
losa okkur við þá hégilju, að
það eitt „að vera með“, eins
og það hefur hljómað svo fag-
urlega um áratugi, sé aðalatr-
iðið. Því fé, sem til þess eins
fer, væri betur varið til ann-
arra hluta. Það eitt „að vera
með“ verður aðeins varið á
þeim forsendum, að um sé að
Grísk lágmynd Jrá þvi um 510 ]. Kr., sem sýnir hokkey-leikara.
22