Samvinnan - 01.08.1973, Qupperneq 30

kunningjana og rabbað saman
yfir kaffibolla? Eða á eftir?
Væri ekki munur fyrir kepp-
endurna sjálfa að geta búið sig
vel undir keppni, við góðar að-
stæður? Væri ekki gott ef þeir
gætu hitzt eftir keppni til þess
að skiptast á skoðunum, ein-
hvers staðar í öðru umhverfi
en nú er, það er í búningsher-
bergjunum? Er það ekki ömur-
legt, að ekki skuli vera hægt
að halda fundi innan íþrótta-
hreyfingarinnar nema ein-
hvers staðar úti í bæ? Eða
sm og horft á þau í leik og
starfi og tekið þátt í því með
þeim. Þar er aðstaða til hvers
konar dægrastyttingar; þar er
hægt að spila, tefla, borða,
spjalla við kunningjana, iðka
íþróttir, dansa, syngja og
leika sér, eða bara „slappa af“.
f Laugardalnum hefði átt að
reisa slíkt iþróttahús eða í-
þróttamiðstöð. Og það er hægt
enn. íþróttamiðstöð fyrir unga
sem gamla, hvort sem þeir
vilja æfa sig, keppa, halda
fundi, eða bara sýna sig og sjá
íþróttahöllin í Laugardal í byggingu. Núorðiö viðurkenna allir galla og
ókosti þessa mannvirkis, jafnvel nánustu aðstandendur þess!
námskeið? Það er að vísu
hægt að halda stjórnarfundi í
íþróttamiðstöðinni, en það er
hvergi rúm fyrir fjölmennari
hópa en venjulega eru í stjóm-
um og nefndum hreyfingarinn-
ar. Og hvergi er hægt að fá
kaffisopa. Og hefði ekki verið
skynsamlegra að hafa skrif-
stofur íþróttahreyfingarinnar i
sömu byggingu og eitthvað
annað, í stað þess að reisa sér-
stakt hús fyrir þær? Hefði
ekki mátt gera ráð fyrir þeim
í Laugardalshöllinni, á Laug-
ardalsvellinum eða Laugardals-
lauginni? Og nú er verið að
reisa viðbótarbyggingu, sem
kostar margar milljónir króna,
og á sama tíma er mestur
hluti neðstu hæðar íþrótta-
miðstöðvarinnar leigður út að-
ilum, sem ekkert eiga skylt við
íþróttahreyfinguna sjálfa. Nú
eru þar endurskoðendaskrif-
stofa og verkfræðistofa. Ha?
Hvert er markmiðið?
GÓ3 fjárfesting
í mörgum smábæjum í Dan-
mörku og sjálfsagt viðar eru
vegleg íþróttahús. Þar fer fram
margs konar keppni og æfing-
ar. Þar er líka aðstaða til að
halda fundi; þangað geta ibú-
arnir komið til þess að hittast
og spjalla saman; þar hafa hin
ýmsu félög og klúbbar aðsetur;
foreldrar geta komið með börn
aðra. Og að sjálfsögðu ætti að
reisa slíkt mannvirki í sam-
ráði við fræðsluyfirvöld. Það
ætti líka að vera hægur vandi
— iþróttir og fræðsla, þetta
heyrir hvort tveggja undir
menntamálaráðuneytið. Þá
væri hægt að nýta staðinn enn
betur, og hann kæmi áreiðan-
,lega báðum aðilum i góðar
þarfir.
Raunar mætti skrifa langt
mál um samstarf iþróttahreyf-
ingarinnar og fræðsluyfirvalda,
og það er full þörf á því, en
ekki verður það gert á þessum
vettvangi í þetta sinn.
í þeirri íþróttamiðstöð, sem
mér finnst að ætti að reisa í
Laugardalnum, ætti að vera
eins konar kjarni. Þar væri
miðja hringsins. Þá væri unnt
að halda stórmót, skákeinvígi,
fimleikahátíðir, ráðstefnur,
sýningar og hvaðeina, allt á
sama stað. í iþróttamiðstöð-
inni væri stjórnunaraðstaða,
gistiherbergi og veitingastofa,
kennslustofur og böð með nið-
urföllum. Síðan færi að sjálf-
sögðu fram keppni á völlunum
í kring, í Höllinni og í Laug-
inni.
Þörfin er vissulega fyrir
hendi, og því fé, sem varið yrði
til þessa, væri vel varið. Að
fjárfesta í mannfólkinu sjálfu
er góð fjárfesting. —
Jón Ásgeirsson
Sveinbjörn Guðmundsson:
UMFÍ og þjóðmálin
íslenzka þjóðfélagið er orðið
borgarsamfélag. Breytingin úr
bændasamfélagi yfir i hina
nýju þjóðfélagsgerð hefur tekið
skemmri tíma en dæmi eru til
annars staðar í veröldinni, þar
sem svipuð þróun hefur átt sér
stað. Um aldamótin var hér
enn bændasamfélag þótt bæir
hefðu risið við verstöðvar með-
fram ströndum landsins og
Reykjavík væri orðin kaupstað-
ur. Flestir þeirra, sem bjuggu
í útgerðarbæjunum, voru enn
í nánum tengslum við sveita-
lifið, enda bæirnir smáir og
ibúarnir fáir. Margir stunduðu
líka smávaxinn búskap með-
fram sjóróðrum. —
Ungmennafélagshreyfingin er
sprottin upp úr bændasamfé-
lagi, og á fyrstu árum starf-
seminnar eru miklir umróts-
tímar í þjóðfélaginu. fsland er
enn nýlenda Dana, og þióð-
frelsishugsjónin er ríkasti þátt-
urinn í starfi hreyfingarinnar
fyrsta áratuginn.
Norræn fyrirmynd
Norski ungmennafélagsskap-
urinn er á margan hátt fyrir-
mynd hins íslenzka. Þjóðfrels-
ishugsjónin var ríkur þáttur í
starfi norsku ungmennafélag-
anna, og íslenzku félögin settu
sj álfstæðisbaráttuna á oddinn
strax í upphafi. Þótt íslenzki
félagsskapurinn eigi fyrirmynd
sína að sækja til annarra
Norðurlanda, var hann þó
rammíslenzkur og byggði á
gömlum hefðum og venjum.
Félögin voru fyrst og fremst
gleðskapar- og menningarsam-
tök ungs fólks, sem hafði á-
huga á að endurreisa sjálfstæði
landsins og fornar menntir.
Þetta voru raunverulega þrátt
fyrir formið einu starfandi
pólitísk samtök ungs fólks á
þessum tíma. Ungmennafélög-
unum þótti flestir hinna eldri
stjórnmálamanna ekki nógu
harðskeyttir í sjálfstæðismál-
unum og héldu fram mjög rót-
tækri stefnu í sambandsmálun-
um. Ungmennafélögin studdu
hinn hvítbláa fána, sem gera
skyldi að þjóðfána landsins.
Fáni þessi er ennþá merki sam-
takanna.
Öll málefni, sem telja mætti
framfaramál lands og þjóðar,
voru rædd og reifuð á þingum
og fundum samtakanna. Háðar
voru harðskeyttar þrætur, ef
bar á milli um leiðir eða sjón-
armið fóru á annan hátt ekki
saman. Málgagn hreyfingar-
innar, „Skinfaxi“, var eitt af
merkustu blöðum er út komu
lengi framan af og ritstýrt af
miklum skörungum. Ýmis
þjóðfélagsmál voru tekin til
meðferðar á siðum blaðsins, og
sögðu menn óhikað skoðanir
sínar berar, ef svo bar undir.
Hnignun
Eitt af aðalsmerkjum þjóð-
félagsbaráttu hreyfingarinnar
á þessum árum var stuðning-
ur við þá, sem minna máttu
sín i þjóðfélaginu. Voru stofn-
endur Alþýðusambands íslands
t. d. flestir góðir ungmennafé-
lagar. Þjóðfélagsbylting var
æðsta hugsjón hins unga og
framsækna fólks, sem stóð að
samtökunum.
Þótt ungmennafélögin létu
mörg pólitísk mál til sín taka,
reyndu þau að forðast mold-
viðri og stjórnmálaþrætur póli-
tísku flokkanna. Þó fór ekki
hjá því, að stjórnmál voru stór
þáttur i umræðu og hugum
margra merkra ungmennafé-
laga. Tveir stjórnmálaflokkar
voru stofnaðir á fyrri stríðs-
árunum og voru flestir for-
ráðamanna þeirra ungmenna-
félagar, en þetta dregur mjög
máttinn úr hreyfingunni, og
má ef til vill kenna þar tengsl
við hina nýju flokka.
Eitt er víst, að mikill doði
færist yfir hreyfinguna á fyrri
striðsárunum. Áhrif stríðsins
og sú staðreynd, að á þessum
árum misstu ungmennafélögin
flesta sína beztu menn úr
starfi af áðurgreindum ástæð-
um, réðu þar úrslitum. Engir
voru eftir sem gátu haldið
fyrri reisn félaganna. Lausung
eftirstríðsáranna er kennt um,
að félagsskapurinn náði i raun
og veru ekki fullum þrótti aft-
ur fyrr en í lok kreppunnar
miklu eða um miðjan áratug-
inn 1930—40.
Helztu verkefni
Byggingamál og ræktunar-
mál voru helztu verkefni sam-
takanna á þessu tímabili. Hér-
aðsskólarnir, gömul hugsjón
ungmennafélaganna, risu flest-
ir á þessu tímabili, enda gaml-
ir ungmennafélagar, sem kom-
30