Morgunblaðið - 13.03.1979, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 13. MARZ 1979
Guðni Þorsteinsson fiskifrœðingur:
í Morgunblaðinu þ. 9/3 sl. eru 2
greinar um dragnótaveiðar, önnur
eftir þá nafnana Þorstein
Jóhannesson og Einarsson, hin
eftir Njál Benediktsson. Skrif
þessi hafa orðið til þess að undir-
ritaður getur ekki stillt sig um að
leggja orð í belg. Verður þá fyrst
Um
málefnalegri. Þeii- benda á, að
dragnótarafli í Faxaflóa hafi á
árunum 1961—1964 verið 5.426 tn.
af skarkola en 26.670 tn af þorski
og ýsu. Hér er mergurinn málsins.
Dragnótaveiðar eru leyfðar til að
veiða skarkola en þegar upp er
staðið er minnst af aflanum koli.
Til dæmis má taka heildardrag-
nótaveiðina á öllu landinu árin
1960 og 1961. Veiðast þá 5.403 tn af
skarkola en 17.094 tn af þorski og
ýsu.
að gera að kolanum en bolfiski og
því auðskilið að ekki er farið í kola
nema lítið sé af þorski og ýsu. Loks
má svo benda á það, að ýmis af
bestu kolamiðunum hafa verið
lokuð fyrir dragnótaveiðum.
Ef auka á veiðar á skarkola í
dragnót verður að leyfa einhverjar
veiðar á þroski og ýsu! Mætti þá
setja reglur um það, hversu hátt
aflahlutfall mætti vera af þeim
tegundum. Jafnframt þyrfti að
stækka veiðisvæðin. Með þessu
dragnótaveiðar
fyrir að leiðrétta ýmsar rang-
færslur í grein Njáls.
Njáll telur að dragnótin skemmi
botngróður. Er vandséð hvernig
það má vera, þar sem enginn
sjávargróður er til staðar, þar sem
dragnótaveiðar eru stundaðar. Það
sem villir mönnum sýn í þessu efni
er að brim losar oft þang og þara
sem síðan rekur út á dragnóta-
slóðir.
Þá telur Njáll að marglytta eigi
það til að loka möskvum voðarinn-
ar svo gjörsamlega, að fiskseiði
komist ekki út um 170 mm
möskva. Hér er ekki verið að klípa
Dragnótartóg í drætti
utan af hlutunum, enda dæmi nú
hver fyrir sig, þeir sem á drag-
nótar- eða togveiðum hafa verið.
En sé Njáll eða aðrir Garðbúar
svona slyngir við marglyttuveiðar
þá sjá þeir fram á glæsta framtíð,
þar sem Frakkar borga mjög vel
fyrir saltaða marglyttu. Ekki er þó
víst að það eigi við allar tegundir.
Njáll kveðst hafa séð myndir
okkar á Hafrannsókn af dragnót í
drætti. Telur hann að myndirnar,
sem sýna að voðin og tógin snerta
botninn mjög létt, gefi ekki rétta
mynd af hlutunum, þar sem of
hægt hafi verið dregið. Öllum ætti
þó að vera ljóst að dregið veiðar-
færi leitar frá botni, þegar
dráttarhraði er aukinn. Alvarlegra
er þó, að Njáll ásakar okkur
hafrannsóknamenn um að reyna
vitandi vits að falsa staðreyndir.
Öllu slíku er vísað á bug. Þar sem
fleirum er Njáli kann að leika
forvitni á að sjá dragnótar-
myndirnar birtast hér tvær þeirra.
Greinin eftir þá nafnana er mun
Einu gildir á hvaða tölur er litið,
staðreynd er, að dragnótin hefur
verið notuð til að komast í þorsk
og ýsu. Möskvastærð á þessum
árum mun hafa verið 110 mm
lengst af og þótti mikið þá og
útiloka veiði á smáfiski. Ekki mun
það passa miðað við núgildandi
túlkun á smáfiski. Dragnótin hef-
ur því á þessum árum tekið mikið
af smáfiski, sem annars er veiddur
á handfæri, en handfærafiskur er
smærri en fiskur úr öðrum veiðar-
færum.
Árið 1976 var riðill í poka
dragnótar stækkaður í 170 mm
sem talinn er hámarksriðill fyrir
veiðar á skarkola en svo stór að
mikill hluti þorsks og ýsu sleppur
út. Ekki kom þessi reglugerð að
tilætluðu gagni, þar sem sjómenn
bundu iðulega fyrir ofan við pok-
ann og notuðu því í reynd 135 mm
lágmarksmöskvastærð. Nú mun
eiga að koma í veg fyrir slíka
misnotkun með því að stækka
riðilinn í allri voðinni í 170 mm
eða a.m.k. í belgnum. Þeir sem
veiða með dragnót eru eðlilega
óhressir með slíka tilkynningu.
Þurfa þeir þar með að leggja í
nokkurn veiðarfærakostnað en það
er fleira sem kemur til.
í fyrsta lagi er óvíða það mikið
af kola, að hægt sé að gera út á
hann eingöngu. Lágt verð á kolan-
um bætir þar ekki úr skák. í öðru
lagi er víða erfiðleikum bundið að
losna við kola, enda hefur lítið
verið gert í því að sérhæfa sig í
slíkri vinnslu. í þriðja lagi er
miklu tímafrekara fyrir áhöfnina
væri þó viðurkennt, að dragnótin
er ekki aðeins skarkolaveiðarfæri,
enda væri þá eðlilegt að nota 155
mm möskva eins og við togveiðar á
þessar tegundir. Undirrituðum
hefur þó skilist, að yfirvöld hafi
alltaf litið svo á, að dragnótin væri
fyrst og fremst skarkolaveiðar-
færi. Sé svo, væri eðlilegt að leyfa
einungis notkun sérstakra kola-
voða sem lítið myndi fá af bolfiski.
Með hliðsjón af ofansögðu er þó
ljóst, að fiskimenn yrðu ekki gin-
keyptir fyrir því að nota slíkt
veiðarfæri.
Undirritaður lítur því svo á, að
tímabært sé að endurskoða reglur
um dragnótaveiði frá grunni. Ef
það verður úr, að dragnótin skuli
vera kolaveiðafæri, á að útbúa
hana sem slíka og leyfa veiðar á
öllum helstu kolasvæðum við land-
ið, sem hægt er að nýta með þessu
veiðarfæri. Ef ná á hámarks-
afrakstri úr skarkolastofninum
verður þá jafnframt að gera ráð-
stafanir til að auka veiðar á
skarkola með botnvörpu, þar sem
telja verður ólíklegt að verulegar
dragnótaveiðar verði stundaðar
með kolavoðum nema veruleg
verðhækkun á skarkola komi til.
Ef hins vegar á að stefna að
verulegri aukningu skarkolaafla í
dragnót virðist óhjákvæmilegt að
veiðar á þorski og ýsu aukist
jafnframt sbr. það sem þegar
hefur verið minnst á.
Það eru víst allir sammála um
að stefna beri að því að taka
árlega þessi 10.000 tn úr skarkola-
stofninum, sem álitið er að hægt
sé. Ágreiningur er hins vegar um
það, hvernig eigi að gera það. Þeir
Garðsbúar hafa tillögur um það.
Njáll vill nota kolanet eins og fyrir
hálfri öld en ekki sýnist sú lausn
hagkvæm, enda hefur enginn sýnt
áhuga á slíkum veiðum. Þeir
nafnarnir eru með raunhæfari
lausn og vilja láta togaraflotann
sjá um þessar veiðar. Alþingis-
menn hafa væntanlega móttekið
þann boðskap og verða e.t.v. sam-
mála um að breyta landslögum til
að gera þetta gerlegt. Ekki virðast
þeir Garðbúar hafa miklar
áhyggjur af botngróðrinum þegar
botninn er plægður með hlerum
sem eru hátt á annað tonn hvor, að
ekki sé minnst á sverar ankeris-
keðjur sem notaðar eru í hluta
fótreipis. Ekki hef ég þá trú, að
Ólafi Björgvinssyni verði kennt
um, ef slík veiðarfæri verða dregin
í Garðsjónum.
Við þær athuganir sem gerðar
hafa verið á dragnót á vegum
Hafrannsóknastofnunarinnar er
ekkert sem bendir til þess að voðin
er í núverandi mynd róti upp
botninum að neinu marki. Vera
má að þessu hafi verið öðru vísi
farið hér áður fyrr. Alla vega er
það hald margra að dragnótin róti
svo mjög upp botninum, að fiskur
leiti undan. Ekki hefur fiskur þó
enn flúið Skjálfandaflóann sem
mun vera eitt mesta dragnóta-
svæði við landið. Um 20 ára skeið
fékkst varla kvikt kvikindi úr
Húnaflóanum, þrátt fyrir algjöra
friðun. Slík dæmi má taka enda-
laust. Hitt er þó rétt að fiskur
leitar undan dregnum veiðar-
Skilja Rideouthjónin?
Salem, Oregon, 9. marz. AP.
GRETA Rideout, sem kærði eiginmann sinn John
fyrir nauðgun fyrir nokkrum mánuðum, eins og
frægt varð, hefur nú farið fram á skilnað.
John Rideout sagði að sýknaður af nauðgunar-
eiginkonan hefði haft a
braut með sér barn þeirra
og skilið eftir bréfmiða,
þar sem hún tjáði honum
ásetning sinn, en hann
kvaðst enn vera bjartsýnn
á að einar sættirnar enn
tækjust með þeim hjón-
um.
Eiginmaðurinn var
ákærunni á sínum tíma og
nokkru eftir dómsupp-
kvaðningu tilkynntu þau
hjónin að þau hefðu
ákveðið að hefja sambúð
að nýju og hafa þau búið
saman í sátt og samlyndi,
að því er talið var, sl. tvo
mánuði.
(Ljósm. Jóhannes Briem).
færum og fiskur á grunnu vatni
leitar undan vélarhávaða skipa án
tillits til veiðarfæra. Þegar fiskur
leitar undan dragnót er talað um
að hann flýi, en þegar hann leitar
undan trolli eða öðrum veiðar-
færum er hann að ganga.
Ljóst er að sífellt hagsmuna-
stríð milli einstakra byggðarlaga
svo og skipa- og veiðarfæragerða á
sér stöðugt stað samhliða allri
viðleitni til hagkvæmrar nýtingar
hinnar einstöku fiskstofna. Varð-
andi skarkolann í Faxaflóa er
talað um 1000—1500 tn sem taka
mætti árlega. Taka mætti slíkt
aflamagn í dragnót án þess að
skerða verulega aðrar veiðar í
flóanum, sem ekki eru þó stór-
vægilegar. Þá eru uppi tilburðir að
nýta þennan afla á sem bestan
hátt. Þessi afli er svipaður og
tekinn var í dragnót í fyrra alls
staðar við landið. Það bendir til
þess að hreinar skarkolaveiðar
með dragnót séu mun líklegri í
Faxaflóa en víðast annars staðar.
Ekki verður þó mælt með því að
mjög margir fái leyfi til dragnóta-
veiða í Flóanum.
Að síðustu vill undirritaður
mótmæla harðlega þeim persónu-
legu árásum sem þeir nafnarnir
gera að Ólafi Björnssyni, enda eru
þær að ósekju.
Barnió - fjölskyldan - vinnan
Utivwuuuidi
mœður
Á fundi hjá Hvöt mánudag-
inn 5. mars s.l. var fjallað um
„fjölskylduna og vinnumarkað-
inn“. Helga Hannesdóttir,
læknir, var ein þeirra sem
hafði framsögu á fundinum.
Hér fer á eftir inntakið úr
ræðu hennar.
Útivinnandi mæður eru sér-
hópur í okkar þjóðfélagi, sem oft
á tíðum hvílir mikil ábyrgð á.
Þær eru gjarnan í fullu starfi
utan sem innan heimilis, en
þrátt fyrir það, hafa þær oft
verið gerðar að sektarlambi
þjóðfélagsins og ásakaðar fyrir
vandamál barna sinna og sumar
hverjar þjást af stöðugri sektar-
kennd vegna fjarveru þeirra frá
börnum.
Allítarlegar rannsóknir
undanfarinna ára bæði í Bret-
landi og Bandaríkjunum á áhrif
útivinnu mæðra á börn þeirra
hafa sýnt fram á, að börn
útivinnandi mæðra hafa ekki
oftar við vandamál að stríða en
hinna heimavinnandi. Ef þörf-
um barnsins er fullnægt meðan
á fjarveru foreldra stendur
vegna vinnu, er engin hætta á að
barnið bíði tjón af.
En hvernig þarf að fullnægja
þörfum barns meðan á fjarveru
foreldra stendur? Fyrst og
fremst ber að tryggja að barnið
sé í gæslu, sem býður upp á
umhyggju og nærgætni og góð
tengsl. Einnig ber að taka tillit
til leikþarfa barna, sem eru
mjög mismunandi eftir aldri
þeirra, og annarra daglegra
nauðsynja eins og matarþarfa
og að barnið sé hreint og þurrt.
En þetta gildir ekki aðeins fyrir
útivinnandi mæður heldur einn-
ig þær, sem eru heima og gæta
barna sinna þar. Sama er að
segja um börn í leikskólum og
dagheimilum. Dvöl í slíkum
stofnunum kemur vanalega ekki
í veg fyrir að börn verði nátengd
foreldrum sínum. Einnig er ekk-
ert sem bendir til að slík dvöl
hafi óæskilegar afleiðingar síð-
ar meir á ævinni. Hins vegar
mega foreldrar, sem eiga börn á
dagvistunarstofnunum, ekki
gleyma, að tíminn heima er
engu að síður mikils virði fyrir
barnið, þó barnið sé 'Æ eða allan
daginn í leikskóla eða á dag-
heimili. Það sem skiptir mestu
máli fyrir barnið er gæði sam-
verunnar, en ekki hvar hún er
eða hver veitir hana. Það 'hefur
reynst mörgum mæðrum erfiður
tími að gæta lítilla barna og
rannsóknarniðurstöður mæðra
forskólabarna hafa leitt í ljós,
að þunglyndi er algengara hjá
þeim mæðrum, sem eru heima-
vinnandi með barn á forskóla-
aldri, en hinna sem vinna utan
heimilis. Sérstaklega kemur
þetta í ljós hjá konum sem eiga
3 eða fleiri börn yngri en 14 ára.
Áhrif útivinnu mæðra á börn-
in eru fyrst og fremst undir því
komin, hversu náið samband
barns og móður er, meðan á
samveru þeirra stendur. Hvort
sem það er að afloknum vinftu-
degi eða áður en haldið er í
vinnuna eða á frídögum, sem
aftur er háð því, hvernig móður
líkar í þeirri vinnu, sem hún
stundar utan heimilis og auðvit-
að ýmsu öðru eins og t.d. sam-
komulagi milli hjóna. Þýðingar-
mikið er, að foreldrar beri sem
mesta ábyrgð á gæslu barnsins
meðan þeir eru fjarverandi
vegna vinnu og helst að gæslan
krefjist eða bjóði upp á sam-
verustundir og leik barna og
foreldra þar sem gæsla eða
dagvistun fer fram. Æskilegt
væri að foreldrar ásamt starfs-
fólki dagheimila eða leikskóla
bæru meiri samábyrgð á dag-
legri umönnun barna þar.
Atvinnuleysi foreldra skapar oft
öryggisleysi og valdleysi innan*
heimilis sem utan, sem hefur oft
á tíðum alvarleg áhrif á getu
þeirra til að vera foreldrahlut-
verki sínu vaxnir. Atvinnuleysi
foreldra getur komið niður á
börnunum, þannig að foreldrar